Tarihte Dünyadaki Büyük Depremler

Minik Tospik yazdı. 5 Kasım 2021 301 okunma

Bildirimlere izin ver

Dünyada ilk kez Japonların, 1881 yılında depremle ilgili kayıt tutmaya başladığı biliniyor. Sonraki çağlarda bilimin ilerlemesiyle pek çok ülkenin gelişmiş deprem istasyonları kurması, sismometre kullanarak deprem ölçümleri yapması; geçen yüzyılda teknolojinin de ilerlemesi ile beraber depremlerin anlık olarak belirlenmesi ve kayıt altına alınması yaygınlaşmıştır. Dünya üzerinde her yıl meydana gelen ve sayıları yüz binlerle ifade edilen depremlerin kayıt altına alınabiliyor olması, dünya üzerinde yüzyıllar boyunca meydana gelmiş ve gelmekte olan depremlerin daha doğru verilerle tarih sayfalarında yerini almasını sağlamaktadır.

Teknolojik olanaklar sayesinde artık dijital ortamda kayıt altına alınan bu depremlerin içinde, büyüklüğü en fazla olan depremleri bu yazımız için araştırıp derledik ve tarihte dünyadaki en büyük depremleri listeledik.

21. Haiti Depremi - 12 Ocak 2010 (7,0)

Merkez üssü, başkent Port-au-Prince'e 25 km uzaklıkta ve yerin 13 km altında meydana gelmiştir ve 41 saniye sürmüştür. Yaklaşık 3 milyon kişinin etkilendiği depremde ölü sayısının 316 bin olduğu bilinmektedir. Depremin ardından 5,0-5,9 arsı şiddete sahip 14 artçı deprem daha meydana gelmiştir.

20. Aşkabat Depremi - 6 Ekim 1948 (7,3)

Türkmenistan’ın başkenti Aşkabat’ta meydana gelen yıkıcı deprem, yerin 17 km altında gerçekleşmiş ve 45 saniye sürmüştür. 110 bin kişinin öldüğü depremde kentin tamamı yıkılmış ve daha sonra tekrar inşa edilmiştir.

19. İran Depremi - 21 Haziran 1990 (7,4)

Mencil-Rudbar depremi olarak da bilinir. Büyük hasara yol açan depremde 40 bin kişi hayatını kaybetmiş, 60 bin kişi yaralanmış; Rudbar, Mencil ve Lushan kentleri ve yaklaşık 700 köy hasar almıştır. Gilan ve Zanjan şehirlerinde, 7 milyon dolarlık hasar tespit edilmiştir. Depremle birlikte 500 bin kişi evini kaybetmiştir.

18. Gölcük Depremi - 17 Ağustos 1999 (7,5)

Kocaeli/Gölcük merkezli, Marmara depremi diye de anılan depremin büyüklüğü 7,5 idi. Gece herkesin uykuda olduğu saatlerde gerçekleşen ve 45 saniye süren deprem, çok büyük can ve mal kaybına neden olmuştur. 18.373 kişi hayatını kaybetmiş, yaklaşık 23 bin kişi yaralanmış; 290 bin civarı ev, 43 bin civarı işyeri hasar görmüş; 600 bin kişi evsiz kalmıştır. Türkiye'nin yakın tarihini derinden yaralayan olaylardan biridir.

17. Keşmir Depremi - 8 Ekim 2005 (7,6)

1 dakika 19 saniye süren büyük depremde ölü sayısının yaklaşık 75 bin kişi olduğu açıklanmıştır. Can kayıplarının 73.338 kadarı Pakistan'da, 1.400 kadarı da Hindistan'da yaşanmıştır. Merkez üssü İslamabad'ın 95 kilometre kuzeydoğusundaki Keşmir bölgesidir ve depremin Hindistan ve Afganistan'da da etkili olduğu tespit edilmiştir.

16. Haiyuan Depremi - 16 Kasım 1920 (7,8)

Gansu depremi olarak da bilinen depremde meydana gelen can kaybının 200 binin üzerinde olduğu biliniyor. Felaket, Gansu bölgesi olarak bilinen Lijunbu Haiyuan ve Ganyanch’ı yerle bir etmiştir. Yalnızca Haiyuan bölgesinde ölen kişi sayısı 73 bindir. Xiji bölgesinde bulunan Sujiahe köyü ise tamamen toprak altında kalmıştır.

15. Tangshan Depremi - 28 Temmuz 1976 (7,8)

28 Temmuz 1976'da günü meydana gelmiş olan depremin merkez üssü Çin'in Tangshan şehridir. Yerin sadece 10 kilometre altında meydana gelen deprem sonucunda 240 bin kişi hayatını kaybetmiş, 180 bin bina ise yıkılmıştır.

14. Siçuan Depremi - 12 Mayıs 2008 (7,8)

Çin'in Siçuan eyaletinde merkez üssü Ngawa Tibet-Çiang olan bölgede meydana gelen deprem 1976 yılındaki depremden sonra aynı derecede büyük ve yıkıcı olmuştur. Yaklaşık 70 bin kişi hayatını kaybetmiş, 380 bin kişi yaralanmış ve yaklaşık 180 bin kişi ise kayıp olmuştur. Deprem nedeniyle ülkede 3 gün yas ilan edilmiştir. 

13. Nepal Depremi - 25 Nisan 2015 (7,8)

Başkent Katmandu ile Pokhara kenti arasında Nepal'de meydana gelen büyük deprem, 1934 yılından sonra ülkede yaşanan en şiddetli deprem olmuştur. Deprem neticesinde 8 bin kişinin öldüğü ve 19 bin kişinin de yaralandığı bilinmektedir.

12. Kanto Depremi - 1 Eylül 1923 (7,9)

Büyük Kanto Depreminin tam 4 dakika sürdüğü ve 7,9 şiddetinde olduğu bilinmektedir. Tarihteki en yıkıcı depremlerden biri olan Büyük Kanto Depremi sırasında 105.000 civarında kişinin hayatını kaybettiği sanılmaktadır. Japonya’nın Honşu adası üzerinde yer alan bölgenin tamamında yerleşim yerleri kullanılamaz hale gelmiştir. Deprem nedeniyle adadan Osaka kentine yoğun göç yaşanmıştır.

11. Xining Depremi - 22 Mayıs 1927 (7,9)

Çin’in Xining kentinde meydana gelen depremde 41 bine yakın kişinin hayatını kaybettiği bilinmektedir. Farklı raporlarda ölü sayısının 200 bin civarında yazıldığı bilgisi de vardır. Toplamda 500 kadar okul ve binlerce bina harap hale geldiği de depremle ilgili elde edinilen bilgiler arasındadır.

10. Peru Depremi - 31 Mayıs 1970 (8,0)

Büyük Peru depremi deniz altı depremidir ve o güne kadar Peru’da yaşanmış en büyük depremdir. Bu deprem Peru’da tarihin en yıkıcı doğal afeti olarak kayda geçmiştir çünkü aynı zamanda çığ felaketine de neden olmuştur. 3 milyon insanın etkilendiği deprem 45 saniye sürmüştür. Deprem nedeniyle yalnızca Yungay'da 20 bin; toplamda ise 74 binin üzerinde insan hayatını kaybetmiş, yaklaşık 144 bin kişi yaralanmış ve 25 binin üzerinde insan kaybolmuştur. 1 milyondan faza kişi evsiz kalmıştır.

9. Tibet (Assam) Depremi - 15 Ağustos 1950 (8,6)

Çin, Tibet ve Hindistan’ı etkisi altına alan büyük depremin merkez üssünün Tibet olduğu düşünülmektedir. 15 kilometre derinlikte meydana gelen depremde Assam bölgesinde 1.500 olmak üzere toplamda Tibet’te 4.800 civarı ölüm gerçekleştiği biliniyor. Depremin ardından meydana gelen heyelanda 70 köy yıkılmış, 156 can kaybı daha yaşanmış ayrıca yine deprem sonrası oluşan Tsunamide de 532 kişi hayatını kaybetmiştir. Hindistan’da da pek çok şehir ve kasaba bu büyük depremden etkilenmiştir.

8. Endonezya Depremi - 28 Mart 2005 (8,6)

Endonezya’nın kuzeyinde bulunan Sumatra Adası, birkaç ay önce 2004’te şiddeti daha büyük olan depremin yaralarını henüz saramadan 8,6 şiddetindeki bu depremle yeniden sarsılmıştır. 1.300’ün üzerinde insanın hayatını kaybetmesine yol açan deprem ayrıca Tsunamiye sebep olmuş ve 400’ün üzerinde insanın yaralanmasına yol açmıştır.

7. Ekvador Depremi - 31 Ocak 1906 (8,8)

1906 yılında meydana gelen büyük deprem Ekvador ve Kolombiya'yı etkilemiştir. Her iki ülkede binden fazla insan hayatını kaybettiği tahmin ediliyor. Depremin ardından meydana gelen Tsunami, okyanusu aşarak Japonya'ya kadar ulaşmış; Tsunaminin Pasifik Okyanusu’nu geçerek Japonya’ya ulaşması tahminen 12 saat sürmüştür.

6. Şili Depremi - 27 Şubat 2010 (8,8)

Geçmişte dünyanın en büyük depremine maruz kalmış olan Şili, 2010 yılında da 1,5 dakika süren ikinci büyük depremini yaşamıştır. Merkez üssü Concepcion kenti olan depremde 700’ün üzerinde insan hayatını kaybetmiştir. Ülkenin kıyı şeridi büyük oranda Tsunamiden ötürü zarar görürken 50Den fazla ülkeye tsunami uyarısı yapılmıştır. Deprem nedeniyle ülkenin neredeyse tamamında elektrikler kesilmiştir. Depremden etkilenen kişi sayısı yaklaşık 2 milyondur ve 500 bin kadar ev de hasar görmüştür.

5. Rusya Depremi - 4 Kasım 1952 (9,0)

Rusya'nın Kamçatka bölgesinde meydana gelen depremin etkisi, oluşan dev dalgalar nedeniyle Hawaii Adaları'na kadar ulaşmıştır. 9 büyüklüğündeki depremin 1 milyon dolarlık zarara yol açtığı ancak can kaybı yaşanmadığı biliniyor.

4. Japonya Depremi - 11 Mart 2011 (9,0)

Japonya tarihindeki bilinen en büyük depremdir. Bilindiği gibi Japonya, dünyada en fazla deprem yaşayan ülkelerin başında gelir. Ancak 2011’de yaşadığı en büyük depremle karşılaşmıştır. Japonya’nın Tohoku bölgesinde oluşan depremden tetiklenen dev ve güçlü Tsunami dalgaları, 41 metreye kadar yükselmiş ve kıyıdan iç taraflara kadar 10 kilometrelik alanı etkisi altına almıştır. Deprem ve sonrasında yaşanan Tsunami nedeniyle, resmi olarak 15.828 kişi hayatını kaybetmiş, 3760 kişi ise kaybolmuştur. Kara ve demir yoları ağır hasar almış, yangınlar çıkmış, baraj yıkılması nedeniyle barajın bulunduğu bölge sular altında kalmıştır.

3. Endonezya Depremi - 26 Aralık 2004 (9,1)

Hint Okyanusu depremi olarak da bilinir. Endonezya’nın yaşadığı ilk en büyük depreminin en önemli özelliği dünya tarihinde bilinen en uzun süren deprem olmasıdır. 10 dakika süren deprem tarihin kaydedilen en uzun depremi olmuştur.

Deprem nedeniyle Dünya’nın 1 cm kadar titrediği/hareket ettiği açıklanmıştır. Sonrasında Alaska’ya kadar olan diğer depremleri de tetiklemiş ve 30 metre yüksekliğinde dev tsunami dalgalarıyla toplam 14 ülkede etkili olmuştur. 230 bin kişinin yaşamını yitirdiği; 1 milyon insanın da evsiz kaldığı deprem, dünya üzerinde en çok ölüme yol açan doğal afetlerden biridir. En ağır zararı gören ülke Endonezya olmuştur. Onu Sri Lanka, Hindistan ve Tayland takip etmiştir.

2. Büyük Alaska Depremi - 28 Mart 1964 (9,2)

Dünyada ölçülebilen en büyük ve en şiddetli 2. deprem olarak kayıtlara geçen Alaska depremi 3 dakika sürmüştür. Sarsıntılar sırasında deniz tabanının 10 metre kadar yükseldiği ve dev tsunami dalgaları oluşturduğu belirlenmiştir. Depremin şiddeti çok büyük olmasına karşın, düşük nüfuslu olması nedeniyle, hayatını kaybeden kişi sayısı görece azdır (128 kişi). Ancak 300 milyon dolardan fazla maddi hasar oluşturduğu biliniyor.

1. Büyük Şili Depremi - 22 Mayıs 1960 (9,5)

Dünya üzerinde bütün zamanların ölçülmüş en büyük deprem olma özelliğine sahiptir. Merkez üssü Valdivia şehridir. 9,5 büyüklüğündeki deprem neticesinde, yüksekliği 10 metreyi bulan tsunami, 10 bin kilometrelik alana yayılmış; Hawai, Güney Afrika, Japonya ve Filipinler’e kadar ulaşmıştır. Deprem nedeniyle ölen insanların sayısının 3 bin kişi olduğu tahmin edilmektedir. Puyehue Yanardağı’nın depremden sonra haftalarca aktif kaldığı, ayrıca ülkede 550 milyon dolar maddi hasar meydana geldiği kayıtlara geçmiştir.