Ülkemiz ne yazık ki denizleri ve toprakları ile geniş kapsamda fay hatları üzerinde yer almaktadır. Sadece 2020 yılında meydana gelen deprem sayısı 33-34 bin civarındadır ve bunların içinde büyüklüğü 4’ün üzerinde olanlar da 320’den fazladır. Uzmanların belirttiğine göre bu rakamlar oransal olarak 2019 verilerine göre %45 kadar artış göstermiştir.
Genel olarak dünya üzerinde yılda 500 bin kadar sarsıntı meydana gelmektedir. Bu depremlerin 1/5 kadarı hissedilebilirken 100 kadar deprem hasara yol açacak nitelikte olmaktadır.
Türkiye’nin deprem tarihinde de çok büyük depremler vardır. Kandilli Rasathanesi verilerine bakıldığında ülkemizde şiddeti 4 ve üzeri ölçekte gerçekleşen deprem sayısı 322 iken 7 ve üzeri şiddetindeki deprem sayısı ise 23’tür. Yani Türkiye coğrafyası 1500’lerden bu yana şiddeti 7 ve üzerinde olan 23 büyük deprem yaşamıştır.
Bu yazımızda tarihte Türkiye’de meydana gelmiş büyük ve yıkıcı depremleri sizin için listeledik.
1. 10 Eylül 1509 İstanbul Depremi (7,2)
Depremin büyüklüğü ve yarattığı ağır hasar halkın bu depreme Küçük Kıyamet demesine sebep olmuştur. Merkez üssü Marmara Denizi'nin kuzeyi olan depremde, tarihi verilere göre 4 bin ila 13 bin arası insan hayatını kaybetmiştir. 10 binden fazla kişinin yaralandığı ve 1000’den fazla evin yıkıldığı ya da hasar gördüğü bilinmektedir. Depremin yanı sıra; depremden sonra tsunami oluştuğu ve dalga boyunun 6 metreyi aştığı, şehrin surlarını aşıp yolundaki bütün muhitleri hasara uğrattığı da kayıtlara geçmiştir.
Sitemizden Dünyanın En Büyük Depremi: 1960 Şili Depremi bilgilerine de bakabilirsiniz.
2. 23 Şubat 1653 Doğu İzmir Depremi (7,5)
Büyük İzmir Depreminde; İzmir’in yanı sıra, Uşak, Denizli, Nazilli ve Tire’de evlerin yıkıldığı ve binlerce kişinin öldüğü büyük felaket yaşanmıştır. Batı Anadolu Fay Hattı’nın ürettiği en büyük depremlerden biri olan depremde tahmini olarak 2 ya da 3 bin civarında insanın hayatını kaybettiği belirtilmektedir. Tarihi depremlerin büyüklüğünü saptamak için kullanılan Mercalli şiddet ölçeği değerlerine göre Doğu İzmir Depremi –en büyük şiddet- X (Yoğun) değerinde hissedilmiştir.
3. 17 Ağustos 1668 Kuzey Anadolu Depremi (8)
1668’de meydana gelen Kuzey Anadolu Depremi, Dünya'nın büyük depremleri arasında sayılmaktadır ve Türkiye’de kayıt altına alınan en şiddetli deprem olarak bilinmektedir. Dünyanın çeşitli yerlerinde meydana gelen, Richter ölçeği ile 8 şiddetinde olduğu tespit edilen depremlerdendir. 17 Ağustos 1668 günü sabaha karşı meydana gelen büyük deprem ile Kuzey Anadolu fay hattında 600 km boyunca; batıda Bolu’dan doğuda Erzincan’a kadar çok büyük hasar ve tahminen 8 bin ölüm meydana gelmiştir. Kaydedilen en büyük deprem olarak da tarihe geçmiştir.
4. 10 Temmuz 1688 İzmir Depremi (7)
1688 senesindeki İzmir depremi 10 Temmuz günü saat 12.59'da meydana gelmiştir. 7 büyüklüğündeki bu deprem 16.000 civarında kişinin hayatını kaybetmesine yol açmıştır. Deprem Mercalli şiddet ölçeğine göre en büyük şiddet X (Yoğun) olarak hissedilmiştir. Bu depremden sonra şehirde yeni yapılan binalar, zeminleri haricinde çoğunlukla ahşap malzemeden ve başka depremlere karşı dayanıklı olarak tasarlanıp inşa edilmiştir.
5. 3 Nisan 1881 Sakız Adası Depremi (7,3)
3 Nisan 1881 tarihinde Sakız Adası ve Çeşme dolaylarında meydana gelen depremde 3550 kişinin öldüğü, 7 bin civarında kişinin de yaralandığı bilinmektedir. Onlarca köy ve mahalle tahrip olmuş, on binlerce depremzede evsiz kalmıştır. Pazar günü öğleden sonra saat iki dolaylarında meydana geldiği ve 45 saniye sürdüğü biliniyor.
6. 10 Temmuz 1894 İstanbul Depremi (7)
1894 İstanbul depremi, 10 Temmuz günü Marmara Denizi'nde, öğleden sonra saat 12.24'te, İzmit Çınarcık havzası yahut İzmit Körfezi'nde meydana gelmiştir. Depremde, İzmit Körfezi dolaylarında Yalova, Sapanca, Adapazarı ve İstanbul'da 1349 kişinin öldüğü biliniyor. Ayrıca deprem sonrasında 1,5 metre yüksekliğinde tsunami de meydana gelmiştir.
7. 9 Ağustos 1912 Mürefte Depremi (7,4)
Tekirdağ, Şarköy’ün Mürefte beldesinde meydana gelen ve çok yıkıcı sonuçlara sebep olan depremde 2386 kişi hayatını kaybetmiş, 7353 kişi yaralanmış, toplam 24980 ev yıkılmıştır. 310 köy ve 272 yerleşim alanı ağır hasar almıştır. Depremden sonra gelen artçılar da şiddetli olmuş, toplamda 313 cami ve kilise de yıkılmıştır. Yarıçapı 100 kilometrelik alanda tüm devlet binaları yıkılmıştır.
8. 18 Kasım 1919 Soma Depremi (7)
1919 Soma depremi Manisa'nın ilçesi Soma’da meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremdir. Soma dışında, Bergama, Ayvalık, Midilli, Edremit ve Balıkesir'de de büyük hasara yol açmıştır. Yaklaşık 3 bin kişi yaşamını yitirmiştir. 16 bin kadar binanın ağır hasar gördüğü depremde hasar gören binalar içinde evler, cami minareleri ve kamu binaları olduğu bilinmektedir. Deprem sonucunda demir yollarında da büyük hasarlar oluştuğu biliniyor.
9. 7 Mayıs 1930 Hakkâri Depremi (7,6)
1930 Hakkâri Depremi, saat 00.34'te Türkiye-İran sınırında meydana gelmiştir. Sınırın Türkiye tarafında depremden etkilenen bölge Hakkâri olmuştur. 2514 kişinin yaşamını yitirdiği depremde 3 bin kadar bina da ağır hasar almıştır. Kutur güneyindeki dağlık bölgede ve Türkiye'de Zap suyu etrafında 80 köy yerle bir olmuştur. Derinliği 7 km olan depremde ne yazık ki Hakkâri’nin tamamı yıkılmıştır. O dönemin şartlarında evlerin kerpiç malzemeden yapılması ölü sayısını arttırmıştır.
10. 27 Aralık 1939 Erzincan Depremi (7,9)
Türkiye’nin yaşadığı en büyük, en yıkıcı depremlerden biri 27 Aralık 1939'da meydana gelen depremdir. Erzincan depreminde yaklaşık 33 bin kişi hayatını kaybetmiş, 100 bin kişi yaralanmıştır. 116 bin civarında binanın da yıkıldığı Erzincan depremi, dünyadaki en büyük depremlerden biri sayılmaktadır. Bu deprem, Türkiye sınırları içerisinde yaşanmış en büyük sarsıntı oldu. Kuzey Anadolu fay hattının varlığı ilk kez bu depremle anlaşılmış ve Türkiye’de deprem ile ilgili konular ele alınmaya başlanmıştır.
11. 24 Kasım 1976 Çaldıran Depremi (7,5)
Merkez üssü Van'ın Muradiye ilçesi Çaldıran mevki olan 7,5 büyüklüğündeki depremde 3480 kişi yaşamını yitirmiştir. 9 bin civarında bina hasar görmüş, evlerin tamamına yakını yıkılmıştır. Depremin meydana geldiği bölgede depremi takip eden gece hava sıcaklığının -17 dereceye kadar düşmesi neticesinde ‘donma’ kaynaklı ölümler de gerçekleşmiştir.
12. 17 Ağustos 1999 Gölcük (Kocaeli) Depremi (7,4)
17 Ağustos 1999 tarihinde saat 03,02'de meydana gelen ve merkez üssü Gölcük olan 7,4 büyüklüğündeki deprem 45 saniye sürmüş; yalnızca Kocaeli’nde değil, tüm Marmara’da ve Ankara'dan İzmir'e kadar olan bölgede yoğun olarak hissedilmiştir. Türkiye'nin deprem tarihinde bilinen ‘en uzun deprem’dir. Önceleri can kaybına ilişkin yapılan resmî açıklamada 17 bin 118 kişinin öldüğü açıklanmış ancak 2010 yılında yapılan Meclis Araştırması sonunda hazırlanan raporda hayatını kaybeden kişi sayısı 18.373 şeklinde güncellenmiştir. Toplam 25 bin civarı yaralı olduğu kayıtlara geçmiştir. Depremden en çok etkilenen Kocaeli'de ise 9 bin 477 kişi hayatını kaybetmiş, 9 binden fazla insan yaralanmıştır. Deprem nedeniyle 285.211 ev ve 42.902 işyeri hasar görmüştür.
13. 12 Kasım 1999 Düzce Depremi (7,2)
12 Kasım 1999 tarihinde Düzce’de meydana gelen ve 30 saniye süren büyük depremde, 894 kişi hayatını kaybetmiş, 2 bin 679 kişi yaralanmış ve binlerce kişi evsiz kalmıştır.
1999'da meydana gelen iki depremde Düzce genelinde 17 bin civarı ev, 4 bine yakın iş yeri ağır hasar görmüştür. Depreme yol açan 73 km’lik fayın 30 km’lik batı kısmı 17 Ağustos’ta kalan 43 km’lik batı kısmı da 12 Kasım’da kırılmıştır. Düzce depremi Ukrayna’dan da hissedilmiştir.
14. 1 Mayıs 2003 Bingöl Depremi (6,4)
1 Mayıs 2003 tarihinde saat 03,27'de meydana gelen Türkiye'nin doğusunu etkileyen büyük deprem Bingöl merkezinin 15 km kuzeyinde gerçekleşmiştir. Bölgede 176 kişi hayatını kaybetmiştir. 625 bina çökmüş ya da ağır hasar görmüştür.
15. 23 Ekim 2011 Van Depremi (7,2)
Merkez üssü Van’ın Merkez ilçesine bağlı tabanlı köyü olan büyük deprem, 23 Ekim 2011 Pazar günü saat 13,40’ta meydana gelmiştir. Depremin yaraları henüz sarılmadan hemen ardından (9 Kasım 2011’de) meydana gelen merkez üssü Van Edremit ilçesi olan deprem de (5,6) Doğu Anadolu Bölgesinin büyük bölümünde hissedilmiş ve büyük tedirginlik yaratmıştır. Bu her iki depremde toplam 601 kişi hayatını kaybetmiştir. 2 Bine yakın kişi yaralanmış, 252 kişi enkaz bölgelerinden sağ olarak kurtarılmıştır.
16. 24 Ocak 2020 Elazığ Depremi (6,8)
Yakın dönemde meydana gelen iki büyük depremden ilki 24 Ocak 2020 tarihinde Elazığ'ın Sivrice ilçesi Çevrimtaş köyü civarında meydana gelmiştir. Büyüklüğü 6,8 ve derinliği 8.05 km olan depremde 41 kişi hayatını kaybetmiş, 1000’den fazla insan yaralanmıştır. Arama kurtarma çalışmalarında 45 kişi enkazdan sağ olarak çıkarılmıştır.
17. 30 Ekim 2020 İzmir Seferihisar Depremi (6,6)
Türkiye’nin yaşadığı son büyük deprem, 30 Ekim 2020 tarihinde İzmir'in Seferihisar ilçesi açıklarında meydana gelen depremin büyüklüğü tartışmalı olmuştur. Yerel kaynaklara göre 6,6 büyüklüğünde olan deprem dış kaynaklı verilere göre en az 6,9 büyüklüğünde ve 16,54 km derinliktedir. Depremden sonra 48 tanesi 4’ün üzerinde toplam 3 bin 630 artçı deprem meydana gelmiştir. Türkiye’nin şu ana kadar yaşadığı bu son depremde 116 kişi hayatını kaybetmiş ve 1034 kişi yaralanmıştır.
Sıkça Sorulan Sorular
7 büyüklüğünde depremlerde iyi inşa edilmiş bazı ahşap yapılar ile taş ve kafes yapıların büyük çoğunluğu temelinden yıkılır; demiryolları eğilir. 7 üzerindekilerde taş binalar dışında tüm binalar ve köprüler yıkılır; demiryolları büyük oranda eğilir ve bükülür. 8’e yakın olanlarda ise tüm binalar yerle bir olur; nesneler havada uçar.
Deprem şiddetini ölçmek için kullanılan ölçektir. Depremin yeryüzü, insanlar, doğal cisimler ve yapılar üzerinde yarattığı etkiyi I ile XII arasındaki ölçekle değerlendirir. I derecesindeki deprem hissedilmez; XII derecesi ise tam yıkım yaratır.
