Para Kazanma Önündeki En Büyük Engel: Yatırımcı Psikolojisi!

Finans Mühendisi yazdı. 4 Şubat 2021 479 okunma

Bildirimlere izin ver

Yatırım dünyasında başarılı olmanın sırrı psikolojiyi yönetebilmekten geçer. İyi bir analist olmak, çok paraya sahip olmak ya da iyi bir tüyo yakalamak size başarıyı getirmez. Size yatırım dünyasında para kazandıracak en büyük maharetiniz duygularınızı yönetmekten geçer. Para kazanmanızın önündeki en büyük engel olan yatırımcı psikolojisi aşılabildiğinde, adım attığınız büyülü dünyada başarının size ulaştığını görebilirsiniz. Yatırım kararlarınıza olan etkisi ile kaybedenler kulübü üyesi olmanıza yol açan psikolojik etmenlerin neler olduğu ve nasıl yönetilebileceğine geçmeden önce, Yatırımın Temel Amacına Yolculuk: Neden Yatırım Yapmalıyım isimli yazımıza göz atmak motivasyonunuzu artıracaktır.

Yatırımcı Psikolojisi Nedir?

Yatırım dünyasında önemi giderek artan ve “davranışsal finans” gibi süslü isimlerle düzenlenen eğitimler ile önemine değinilen yatırımcı psikolojisi, basit ifade ile yatırımcının içinde bulunduğu psikolojiyi tanımlar. Tanım olarak kulağa oldukça masum görülse de bu psikolojik değişimlerin önüne geçilemediğinde, yatırım dünyasından eliniz boş çıkacağınızdan emin olabilirsiniz. Yeni pozisyon alırken ya da mevcut pozisyonu taşırken etkili olan bu psikoloji, finansal enstrümanın fiyatlarında yaşanan değişim sebebi ile pozisyon sahibine hatalar yaptırır. Çevrenizde sıkça duyduğunuz, “Borsada her şeyini kaybetti” ya da “Abi, ben sattıktan sonra hisse yükseldi” gibi cümleler, yatırım psikolojisi iyi yönetilmediğinde ortaya çıkan sonuçlardan sadece bazılarıdır.

Beynin Hangi Zaafları Yatırımcı Psikolojisini Etkiler?

Yatırım yaparken psikolojiyi yönetmek için ne kadar beynimize ihtiyaç varsa, aynı beynimiz psikolojimize oynadığı oyunlar ile yatırım davranışlarımızı etkiler. Sağlıklı karar alma sürecini önleyen beynimiz bize karşı duygularımızı kullanır ve yatırım kararlarına duygular girdiği anda başarısızlık peşine takılır. Bu sebeple yatırımcı psikolojisi ve beynin zaaflarını yenmek birlikte düşünülür. Düşmanımızı yenmeden önce, onun bize nasıl düşmanlık ettiğini öğrenmek gerekir. Yatırımcı psikolojisini etkileyen beyin zaafları kısaca şu şekilde ifade edilebilir:

- Sahip olunan varlığa gereğinden fazla değer biçilmesi

- Birkaç başarılı işlem sonrası aşırı özgüven duyularak, olumsuz haber akışına kulakların tıkanması

- Alınacak yatırım kararında kendisini doğrulatma isteği duyması

- Kar edilen yatırım için kişi kendini kutlarken, zarar eden yatırımda piyasayı suçlayarak gerçek nedenlerden uzaklaşması

- Kendi analizleri yerine başkalarının tahminlerine değer verilmesi

- Zararı yol yakınken kabullenemeyerek işleri daha berbat hale getirecek zararı telafi etme çabasına girişmesi

- Büyük balığın kaçmasına yol açacak küçük bir karı realizasyon etme isteği

Yatırımcıların Hangi Hataları Psikolojiyi Olumsuz Etkiler?

Yatırımcıların zarar etmesine yol açan yatırımcı psikolojisini besleyen beyin zaaflarının yanında, yatırımcıların yaptığı hatalar da bulunmaktadır. Dövizde, altın ve borsada psikoloji yönetimini olumsuz etkileyen bazı yatırımcı davranışları, kazanmanın önündeki en büyük engeli oluşturur. Yatırımcı üzerinde duygularının dayanılmaz boyutlarda baskı oluşturmasına yol açabilecek yatırımcı hataları şöyle sıralanabilir:

- Yeterli teknik yeterliliğe sahip olmama

- Kısa vadeli düşünme

- Aşırı özgüvenle işlem yapma

- Yetersiz özgüvene sahip olma

- Zamanında zarar kesememe

- Karda oturmayı becerememe

- Portföyü çeşitlendirmeme

- Borç ile yatırım yapma

- Başkalarının söylediklerinden etkilenerek işlem yapma

- Stratejiye sadık kalmama

Yatırımcı Psikolojisi Nasıl Yönetilir?

Düşmanımızın beynimizin bile zaaflarını bize karşı kullanarak saldırı stratejisini ve düşmanımızı besleyen hataları öğrenmenin ardından, düşmanı nasıl yeneceğimize odaklanabiliriz. Her yatırım aracında olduğu gibi borsada kazanmanın psikolojisi hakkında fikir sahibi olmanın ardından, bu psikolojiyi nasıl yöneteceğimize geçebiliriz. Psikolojinin kazanma üzerindeki etkilerine geçmeden önce Borsadan Nasıl Para Kazanılır yazımızı inceleyerek başarılı olmak için yapmanız gerekenler hakkında ayrıntılı bilgiye ulaşabilirsiniz. Duygularınızı yatırım kararlarınıza karıştırmanızı önleyerek yatırımcı psikolojinizi yönetmenin yolu, şu iki özelliğe sahip olmaktan geçer:

- Seçici düşünce yeteneği

- Piyasa baskısıyla baş edebilme yeteneği

Seçici Düşünme Yeteneği Nedir?

Piyasayı okuma becerisi olarak da tanımlanabilen seçici düşünme yeteneği, yatırımcının kendi fikirleri ile piyasa öngörülerini birbirinden ayırt edebilme becerisidir. Yatırımcı psikolojisi sebebi ile beyninin yanlış yönlendirmeleri yatırımcıya bu ayrımı imkansız kılarken, ayırt edilemeyen iki farklı düşünce sebebi ile yatırımcıların piyasayı okuma becerisi ellerinden alınır. Yatırımcı mevcut pozisyonu gereği kendi düşüncesini ön planda tutarak yapması gereken müdahalede geç kalabildiği gibi zamanından evvel müdahalede bulunarak büyük balığı elinden kaçırabilir.

Seçici düşünme yeteneğinin elden gittiği iki duruma şu şekilde örnek verebiliriz. İlk örnekte yatırımcı zarar eden pozisyonu sebebi ile piyasanın düzeleceği düşüncesini piyasa beklentisi ile karıştırır ve zararı zamanında kesemez. Küçük bir zararla pozisyonu kapatabilecekken daha büyük zararları göğüslenmek zorunda kalarak birikimlerinin önemli bir kısmını kaybedebilir. İkinci örnekte ise yatırımcımızın kar ettiğini varsayalım. Yatırımcımızın aklına sahip olduğu pozisyonu hakkında karın baskısı ile kötü düşüncelere gelir ve piyasalar olumlu havada iken pozisyonunu bozarak trenden erken ayrılır. Geriye ise kendisinin satması ardından fiyatı artan finansal enstrümanının arkasından bakan bir bahtsız yatırımcı kalır.

Her iki yönde de yatırımcının kendi düşünceleri ile piyasa beklentilerini karıştırmasının yol açabileceği olumsuzlukları örneklendirdik. Küçük karla mutlu olma ve zararı kabullenememe motivasyonları, seçici düşünme yeteneğine her iki örnekte de görüldüğü gibi ciddi zararlar vermektedir. Yatırımcı psikolojisini yönetirken, seçici düşünme yeteneğinin geliştirilmesi üzerinde durulmalıdır

Piyasa Baskısıyla Baş Edebilme Yeteneği Nedir?

Kimi yatırımcıların borsada sürü psikolojisi sebebi ile bir o yana bir bu yana savrulmalarına şahit olduğunuz gibi bazı yatırımcıların ise her kararlarının doğru çıkmasını hayretle karşılamış olmanız muhtemeldir. Piyasanın aksi yönünde durmayı başararak her yatırım kararından karlı çıkmayı başaran bir yatırımcının geliştirdiği yetenek, piyasa baskısıyla baş edebilme yeteneğidir. İsminden de anlaşıldığı gibi piyasadaki bilgi kirliliği ile mücadele edebilmek anlamına gelen bu yetenek, dalgalı bir denizde dimdik ayakta durabilecek bir iradeyi size bahşeder.

Yatırımcıların en büyük düşmanları piyasada dolaşan asılsız söylentiler, gereğinden fazla büyütülmüş haberler ve diğer spekülatif hareketlerdir. Bu tip bilgi kirliliğine yol açacak pek çok olumsuzluğa kulak kabartan yatırımcılar, aldıkları pozisyonları sürekli değiştirmek ya da yeni pozisyon almak gibi mantıksız kararlar alarak zarar ederler. Özgür düşünerek piyasa baskısı ile baş edebilen yatırımcılar ise kazanan tarafta yer alır.

Yatırımcı Psikolojisine Yenilmemek İçin Neler Yapılmalıdır?

Yatırımcı psikolojisini yönetmek için hangi meziyetlerin gerekli olduğu konusuna değinmenin ardından, bu yeteneklerin nasıl geliştirileceğine değinmeye sıra geldi. İnsani ilişkilerinizde güvendiğiniz duygularınızın yatırım kararlarınıza nasıl bir zarar verdiğini yazımızın başından bu yana sizlere aktardır. Sahip olmanız gereken meziyetleri de seçici düşünebilme ve piyasa baskısıyla başa çıkabilme olarak özetledik. Peki, bu iki yetenek nasıl gelişir diye sorarsanız sizlere ilk olarak Günlük Yaşamdan Yatırıma 6 Maddede Finansal Okuryazarlık yazımızı okumanızı öneriyor ve yatırımcı psikolojisi ile mücadele etmeniz için gerekli olan silahları sıralıyoruz:

Finansal okuryazarlığınızı geliştirin! Eğitimlere katılmak, kitaplar okumak ve Bana Fikir Ver ekonomi sayfasında sörf yapmak analiz yapabilme becerinize katkı sağlar. Geliştirdiğiniz bu beceriler ile piyasanın gürültülerine kulaklarınızı tıkar ve doğru bir özgüvenle yatırım kararları alabilirsiniz.

Borç ile yatırım yapmayın! Özellikle ülkemizde yapılan en büyük hata, kredi ile yatırım yapmaktır. Doğası gereği riskli olan finansal piyasaların riskini artırarak, psikolojinize baş etmesi mümkün olmayan olumsuzlukla karşı karşıya bırakırsınız.

Fazla özgüvenli olmaktan kaçının! Kendinize en güvendiğiniz anda finansal piyasaların sizi hüsrana uğratacağı aklınızdan çıkmasın. Özgüvenli olmak ile fazla özgüvenli olmak arasındaki ayrımı unutmayın. Sürekli kendinizi geliştirin ve analiz etmeyi ihmal etmeyin.

Piyasanın gürültüsüne kulaklarınızı tıkayın! Eğer iyi bir analiz yaptınız ve doğru bir pozisyon aldıysanız, piyasada dolaşan sözlere itibar etmeyin. Pozisyonunuzu koruyun ve analizlerinize sadık kalın.

Stratejinize sadık kalın! İyi bir strateji oluşturmanız halinde, tüm yatırım kararlarınızda stratejinize bağlı kalın. Stratejinizden ne zaman çıkarsanız, o zaman zarar edeceğinizi aklınızdan çıkarmayın.