Ahşap Baskı Nedir? Nasıl Yapılır?

Cahil Uzman yazdı. 20 Aralık 2021 527 okunma

Bildirimlere izin ver

En yalın söyleyişle, ahşap baskı sanattır. Geçmişi Orta Çağa kadar uzanan bu sanat türü pek çok sanat dalı ya da ürünü gibi ve onların arasında kendine yer bularak günümüze kadar gelmeyi başarmıştır. Yani ahşap baskı bilinen en eski baskı tekniklerinden biridir. Çağımıza kadar pek çok sanatçı yarattıkları sanatsal eserlerde ahşap baskı yönetimini kullanmışlardır. İmgelerin basit malzemeler yardımıyla kolayca kalıba aktarılabiliyor olması bu tekniğin tercih edilme oranını etkilemiştir.

Ahşap baskı sanatı ile ilgilenenlerin veya yapımına merak duyanların, yazı içeriğimizde sorularına yanıt bulabileceklerini umuyoruz. Ahşap baskı nedir, nasıl yapılır? Sizin için derledik…

Ahşap Baskı Nedir?

Ahşap baskı; kendine özgü yöntemlerle resim yapma ve boyama tekniği olarak ifade edilebilir. Temel olarak düz ahşap zemin üzerine istenen imajın (görsel) ya da biçimin aktarılıp, görsel yüksekte kalacak şekilde çevresi oyulup, mürekkeplendirilerek (renklendirilerek) aktarılacak yüzeye basılır.

Bu teknik kullanılarak yapılan resimler de ağaç baskı olarak adlandırılıyor. Özetle hem teknik hem de bu teknik kullanılarak ortaya çıkarılan ürün için aynı ifade kullanılabiliyor.

Ahşap Baskı Nasıl Yapılır?

En eski yüksek baskı tekniği olarak bilinen ahşap baskı, birçok zor evreden geçerek sanatsal ürün haline geliyor. Ahşap baskı tekniğinde satıh üzerine aktarılmak istenen imge, ahşabın gövdesi üzerinde düzgünce kazınarak aktarılabilir. Görselde renklendirilmesi istenmeyen kısım yontulur ve aşağıda kalması sağlanır. Ardından yukarıda kalan ve satıh üzerine aktarılacak olan imge mürekkep ile renklendirilerek baskı gerçekleştirilir.

Ağaç baskı işlemlerine başlayabilmek için öncelikle 1 adet düz yüzeye sahip ağaç blok temin edilmelidir. Arzu edilen resim bu blok üzerine düzgünce çizilir. Çizilmiş olan ve imajın dışında kalan alan, keskin araç yardımıyla kesilerek ahşap bloktan çıkartılır. Bu işlemle, resmin ağaç yüzeyinde çıkıntı oluşturmasını sağlanır. Ardından, oluşturulan çıkıntıya mürekkep sürülür ve uygun yapıdaki kâğıda, mürekkep sürülmüş kısım bastırılır.

Ahşap Baskı Boyaları Nelerdir?

Ahşap baskı tekniğinin hangi zemin üzerine uygulanacağına bağlı olarak boya türleri değişkenlik gösteriyor. Kumaş üzerine uygulamada anilin, akremin veya kumaş boyası kullanılabilir. Önceleri yani geçmişte, kök boyalar kullanılırken günümüzde kök boya kaynaklarının tükenmesi nedeniyle farklı alternatifler değerlendiriliyor.

Kâğıt, duvar, ahşap malzemeler (masa, sehpa gibi) zeminler üzerine ahşap baskı uygulamasında genelde siyah renk boyalar tercih ediliyorken şimdilerde farklı renklerde ahşap boyalar da tercih edilebiliyor. Boyama için ana renkler kullanılabileceği gibi değişik renk bileşenleri de farklılık yaratmaya yardımcı oluyor. Ahşap boya renkleri içinde yer alan ametist rengi, çağla yeşili, Nil yeşili, pembe inci ya da zümrüt renklerle tezatlıklar oluşturarak yepyeni tasarımlar gerçekleştirilebiliyor.

Ahşap Baskı Malzemeleri Nelerdir?

Ahşap baskı yapabilmek için öncelikle düz ve pürüzsüz yüzeye sahip ağaç bloklarına gereksinim vardır. Bununla beraber; kalıbı çıkarılacak sembol, imge vb. görseller; mürekkep vb. boya malzemeleri, boya silindiri, kesme-yontma malzemeleri (bıçak, keser vb.), aktarım kâğıtları, mumlu kâğıtlar, baskı yapılacak ana malzemeler…

Ahşap Baskı Yapmanın Püf Noktaları Neler Olabilir?

Bu sanatın incelikli olarak uygulanmasında önem ve hassasiyet gösterilmesi gereken bazı püf noktalar bulunuyor elbette. Şöyle ki:

• Ağaç bloğun hangi ağaçtan seçildiği önemlidir. Armut, kiraz, çınar ve kayın ağaçları ahşap baskı için en elverişli ağaç türleridir. Bunun nedeni de bu ağaçlardan elde edilen kütük/blokların yumuşak olmasıdır.
• Baskı için kullanılacak ahşap bloğun yüzeyi pürüzsüz ve dümdüz olmalıdır. Eğer ağacın yüzeyi dümdüz ve pürüzsüz olmaz ise çizilmek istenen görselden verim almak zorlaşır.
• Ağaç bloğu üzerinde oluşturulan motifi yontabilmek için kullanılacak bıçağın yapısı çok önemlidir.
• Bazen blok üzerinde yiv açmak gerektiğinde oluklu ya da düz biçimli keserlere ihtiyaç duyulabilmektedir.
• Keser aynı zamanda resmin dışında kalan kısımları kesmek için de kullanılabilir.
• Oluşturulacak kalıbın ahşap bloktan ayrılırken ağacın istenmeyecek şekilde yarılmasına engel olmak ve düzgün biçimde kesip çıkarmak için, kullanılan bıçakların çok keskin olması gereklidir.
• Ağaç bloktan elde edilen kalıba boya/mürekkep sürme işlemi silindir yardımıyla yapılmalıdır.
• Bunu yaparken silindir ile ince hareketlerle resim üzerinde ileri geri boyama yapılmalıdır ki bu sayede blok üzerindeki motifin girintili-çıkıntılı tüm kısımları boyanabilsin.
• Baskı için kullanılacak özel yapıdaki kâğıt boyanmış olan motif üzerine dikkatle serilmelidir.
• Kâğıdın yüzeyinin boyalı alanı daha iyi kavraması için yumuşakça ovuşturulmalıdır.
• Ahşap baskının en önemli püf noktalarından biri de, kâğıda aktarılacak olan motif, çizildiği biçimde değil, tersi olarak çıkacağından, sanatçının resmi blok üzerine çizerken tersten çizmesi gereklidir.

Ahşap Baskının Özellikleri Nelerdir?

Ahşap baskının birçok farklı özelliği bulunmaktadır. İşte özellikleri:

• Benzersizdir; ahşap lifindeki desenler benzersizdir. Doğal malzemeler üzerine yapılan baskılar sayesinde her ahşap bloğun kendi organik eğrimleri göze çarpar.
• Renk yoğunluğu özeldir; ahşap baskıların kritik öğelerinden biri renksel yoğunluktur. Ahşap bloklar üzerine basılan resimler sararma eğilimindedir ve renk tonunu biraz etkileyen sarı renk görünüm, imgeye çekicilik katar.
• Ahşap baskı pratiktir; insanlar çalışması kolay olduğundan resimlerinin ahşap bloklar üzerine basılmasını tercih ederler. Suya ve ısıya dayanıklı olması da uzun süre kalitesini korumaya yardımcı olur.
• Temizlemesi kolaydır; ahşap baskılı bloklar su ve sünger yardımıyla temizlenebilir, parmak izi vb. lekeler kolayca çıkar.
• Çok yönlüdür; ahşap baskıları çeşitli şekillerde sergilemek mümkün. Örneğin duvara asılabilir, çerçeveletilebilir veya platform üzerinde süs eşyası olarak kullanılabilir.
• Dayanıklıdır; ahşap baskılar son derece esnek ve dayanıklıözellik Evin arzu edilen bölümünde dekoratif olarak rahatlıkla kullanılabilir.

Ahşap Üzerine Baskı Nasıl Yapılır?

Ahşabın üzerine baskı yapmak için gerekenler:

• Standart yazıcı kâğıdı (A4) ölçüsünde birkaç tane mumlu kâğıt kesip hazırlayın.
• Düzgün kesilmiş, açık renkli 1 tane tahta blok edinin. (Birkaç yedek bulundurmakta yarar olabilir)
• Yüksek çözünürlüklü resimler bulun. Kendinize ait görsel de olabilir.
• Mumlu kâğıdınızı inkjet yazıcıya yerleştirin ve resmin çıktısını alın.
• Mumlu kâğıt yazıcıdan çıkarken mürekkebi bulaştırdığı için kendi altına dönmemesini sağlayın.
• Resmi ahşabın üzerine dilediğiniz şekilde yerleştirin. Resmin yerini sonrasında değiştiremeyeceğiniz için yerleştirme kararınızı buna göre verin.
• Mumlu kâğıdı ahşaptaki görselin üzerine sıkıca karayarak yayın. Eski kredi kartının kenarını resmin üzerine hafifçe bastırıp kaydırarak gezdirin; böylece mürekkebin mumlu kâğıttan ahşaba itilmesi daha kolay olacaktır.
• Mürekkebin ahşap zemin üstüne iyi aktarıldığından emin olmak için kâğıdı hafiften kaldırıp ahşaba bakın; eğer görüntü net değilse kâğıdın üstünde biraz daha kredi kartının baskısını artırarak yeniden gezdirin.
• Son olarak mumlu kâğıdı kaldırın, artık mürekkep ahşap zemin üzerine geçmiştir.
• Bu teknikle pürüzsüz formdaki eski ahşap eşyalarınızı renklendirebilir, eserinizi korumak için mat ahşap macunu ile üzerini kapatabilirsiniz.

Ahşap Baskı Tekniği ile Baskı Yapmak İsteyenler İçin!

Ahşap baskı tekniği ile baskı yapmak istiyorsanız, öncelikle görsele karar vermelisiniz. Daha sonra baskıyı hangi zemine uygulayacağınızı belirlemelisiniz; kâğıda mı, kumaşa mı ya da dekoratif amaçlı olarak duvara mı? Sonraki aşamada geniş ve düz gövdeli ahşap blok temin etmelisiniz.

Ahşap bloğun büyüklüğü çizeceğiniz şeklin büyüklüğü ile uyumlu olmalıdır. Görseli ahşaba çizdikten sonra baskı yapacağınız alanda beyaz kalmasını istediğiniz kısımları, ahşap oymak için temin ettiğiniz özel malzemelerle (bıçak-keser vb.) düzgünce oymalısınız. Çünkü bu kısımlar baskıya girmeyecek şekilde alçakta kalmalıdır. Ahşabın üzerindeki görseli aktarmak için, kumaş ya da kâğıdı görselin üzerine sererek tahta malzeme yardımıyla ovalamalı ve boyanın tamamen aktarılmasını sağlamalısınız. Ahşabın dokusu ne kadar yumuşak olursa olsun ince damarları yansıtmak zor olabilir. Bu nedenle deahşap baskı tekniği ile baskı yapmak için görece geniş ve büyük resimler tercih edilmelidir.

Ahşap Baskı Gelişen Baskı Teknolojilerine Karşı!

Sanatçılar yıllar geçtikçe imgelerini tuval, metal, akrilik ve benzeri hemen her tür düzlem üzerine aktarmanın yollarını keşfettiler. Ancakgelişen baskı teknolojilerine rağmen üzerine baskı yapılan hem çok yönlü hem de benzersiz satıhlardan biri olan ahşap, yerini korumaya devam etmiştir. Ksilografi de denilen ahşap baskı yöntemi, zamanın geçiciliğine direnen ve yaratılan imaja özel etki sağlayan doğal görüntüsüyle tercih sebebi olmaya devam ediyor.