Punch Nakışı Nedir? Nasıl Yapılır? Örnekleri ve Teknikleri
Cahil Uzman yazdı. 18 Aralık 2021 1.272 okunma
Son derece keyifli ve cazip hobiler arasında bulunan Punch nakışının kendisine özel iğnesi vardır ve işlendiğinde, kumaş üzerinde 3 boyutlu görünüm sağlar. Çok çok eski zamanlardan beri bilinen, kullanılan hâlâ da popüler olan özel elişi tekniklerindendir. Punch nakışı ile kumaş üzerinde dikiş yapılmıyor. Bunun yerine delme iğnesi yüzeyde tutularak iplik kumaşa doğru itiliyor.
Punch nakışı işlemesinin sonunda ortaya çıkan ürüne dokunduğunuzda, el yapımı halı dokusu ile aynı hissiyatı yaşarsınız. Diğer örgü tekniklerinde olduğu gibi bu teknikte de pratiklik kazanmak ve hüner sahibi olmak zaman alabilir. Emek ve sabırla, doğru hareket ve ritim yakalandığında hızla ilerleyebilir ve gitgide daha kısa sürede işlemenizi tamamlayabilirsiniz.
Bu yazımızda punch nakışına ilgi duyanlar için nedir, nasıl yapılır, özellikleri neleridir, punch nakışı örnekleri gibi konulara yer verdik.
1. Punch Nakışı Nedir?
Ucuna iplik geçirilen punch (delme) iğnesi yardımıyla kumaş üzerine işleme yapılan el işi türüne punch nakışı denmektedir. Punch nakışı kumaş üzerinde işlendiğinde 3 boyutlu görünüm ortaya çıkarır. İşleme esnasında kumaşın yeterince gergin olması neticenin daha kaliteli olmasını sağlıyor. Bunun için de uygun nitelikteki çemberler kullanılıyor.
2. Punch Nakışı Nasıl Yapılır?
Basit ve eğlenceli olan bu işi hayata geçirebilmek için izlenmesi gereken yolları şu şekilde sıralayabiliriz:
- Punch kalemi iğnesine ipliğin geçirilmesi; punch kalemi setinin içerisinde bulunan ince geçirme telikalemin ucunda bulunan boşluktan yukarıya doğru ilerletilir. Tel yukarıya çıktığında telin ucundaki bölüme iplik geçirilir ve aşağı çekilir, böylece iplik kalemin ucuna gelmiş olur. Son olarak kalemin uç-ön kısmındaki boşluktan tel yine geçirilir ve ip ön tarafa çekilir.
- Punch nakışı deseninin çizilmesi; işlenecek desenin çıktısı alınır, çıktı ile kumaş arasına karbon kâğıdı yerleştirilir ve desen çıktısı üzerinden kalemle geçilerek desen kumaşa aktarılır.
- Kumaşın işleme yapılacak bölümü kasnağa yerleştirilir. Kumaş çemberde yeterli sıkılıkta ve gerginlikte olmalıdır. Çivili kasnakların bu açıdan daha kullanışlı olduğunu belirtmek de yarar var.
- Orta kalınlıkta yün ve plastik nakış kalemi kullanılıyorsa kalem ayarı 6-8 arası olabilir. Kalemin yanında bulunan rakam yukarı ayarlandığında ilmekler daha kabarık, aşağı ayarlandığında daha ufak olacaktır.
- İğne uçları ip kalınlığına göre değiştirilerek kullanılmalıdır. İnce iplikler için ince iğne uçları gerekir.
- Punch kaleminin kesik ucu, nakışı yönüne dönük olmalıdır ve nakış işi öncelikle desenin ana hatları oluşacak biçimde uygulanmalıdır.
- Punch nakışı yaparken iğneyi belirli aralıklarla batırmak ve iğneyi, dolayısıyla ipi çok çekmemek gereklidir. Buna dikkat edilmediğinde nakış işi seyrek olur ve bu estetik olmayan görünüme yol açar.
- Nakış işini tamamlarken kumaş üzerinde ipin olduğu nokta tutulup kalem çekilmeli ve ardından uygun noktadan ip
- Punch nakışının sabitlenmesi; sabitleyici punch yapıştırıcıları kullanılabilir. Punch sabitleyici, nakışın arka tarafına (kullanılamayacak olan bölüme) uygulanmalıdır. Bu sayede yapılan iş daha dayanıklı olacaktır. Yapıştırıcının fazla dökülmemesine özen gösterilmelidir ki, ön tarafa bulaşıp görünümü bozamsın!
- Yapıştırıcı tamamen kuruduktan sonra punch nakışı kullanıma hazırdır.
3. Punch Nakışının Özellikleri Nelerdir?
Punch nakışının özelliklerine şöyle bir göz atalım:
- Punch nakışı kumaş üzerinde 3 boyut etkisi yaratır,
- Yapımında kullanılan özel iğnesi sayesinde kumaş üzerinde kabartmalı doku etkileri meydana gelir,
- Nakış deseni kumaşın ters yüzü üzerine işlenir ve kumaşın ön yüzünde model kabartılı görünümüne kavuşur gelmesini sağlar,
- Kuralsız, kolay ve eğlencelidir,
- Punch nakışı renkli keçe işlemelerinde de kullanılabilir.
Ayrıca merak edilen Evde Mum Yapımı ve Kullanılacak Malzemeler yazımızı inceleyebilirsiniz.
4. Punch Nakışı Malzemeleri Nelerdir?
Standart el nakış işi ile aynı malzemeler kullanılmakla beraber bazı özel sarf gereçlerine de ihtiyaç vardır. Yaşadığınız bölgedeki tuhafiyecilerden ya da internet mağazalarından malzemeleri temin etmek mümkündür. Punch nakışı malzemeleri şu şekilde sıralanabilir:
- Delme İğnesi (veya seti)
Delme iğnesi, iş mantığı olarak normal iğneye benzese de görünümü ve işlevi biraz farklıdır. Gerecin alt bölümünde kavrama kolaylığı sağlayan sap bulunur. Sapın üst kısmında da metal olan ve içinden iplik geçirilen delikli özel iğne kısmı mevcuttur. Punch nakışında kullanılan delme iğneleri nakış ipliğinden tutun da hacimli her tür ipliği işlemeye uygun olacak biçimde farklı kalınlık ve boyutlarda üretilmektedir. Söz gelimi ince nakış için kalem boyutundaki delme iğnesi elverişli olacaktır.
- Kumaş
Punch nakışında kullanımı en çok tercih edilen kumaş keşiş bezi denilen kumaş türüdür. Çift örgülü bu kumaşın çeşitleri de oldukça fazladır. Bazıları çalışma kolaylığı açısından daha elverişlidir. Punch nakışı için çuval ya da keten kumaşlar da kullanılabilmektedir. Ancak kumaş örgüsünün boyutları/kalınlığı ile iğne ve iplik boyutlarının/kalınlığının eşleşmesi çok önemlidir. İnce iplikler için ince örgülü, kalın iplikler içinse kaba örgü kumaşlar tercih edilmelidir.
- Çember (Kasnak)
Standart nakış işinde kullanılan kasnaklar punch nakışı için de elverişlidir. Önemli olan çemberin kumaşı yeterince gerdirebiliyor olması ve işlemede delme iğnesinin rahat kullanılabilmesidir. Bilhassa çok sayıda yumruk iğnesi yapılacaksa kumaşı daha sıkı tutan halı çivileri ya da tutucu şeritleri bulunan çember edinmeniz daha avantajlı kullanım olanağı sağlayacaktır.
- Punch İpliği
Piyasadan kolaylıkla bulunabilen akrilik ipler ucuzluğu bakımından tercih edilebilir fakat bu iplik dekoratif amaçlı ürünler için uygundur. Kırlent, havlu, battaniye, yastık vb. tenle teması daha çok olan ürünler içinse punch ipliği olarak %100 yün olan iplikleri tercih etmelisiniz. Yün iplikler, diğerlerine göre hem daha sağlamdır hem de dokusu daha güzeldir.
- Desenler
Punch nakışı yapmak için seçilecek desenler diğer nakış işlerinden biraz farklı olmalıdır. Tüm nakış desenleri punch için elverişli olmayabilir. Delme iğnesinin özelliğine uygun olarak tasarlanmış punch nakışı desenleri kullanmak daha uygun olacaktır. Yine de bazı standart desenleri kullanabileceğinizi de belirtelim. Kalın ipliklerle yapılacak tasarımlarda delme iğnesi ile ince ayrıntıların tutulmasının güç olabileceği unutulmamalıdır.
- Desen Aktarma Kalemi
Demir uçlu aktarma kalemleri son derece elverişlidir. İnce uçlu aktarma kalemleri tercih edilebilir. Delme iğnesinin kumaşta deseni izleyerek rahatça takip edebilmesi için desen aktarma işlemi titizlikle yapılmalıdır. Bu malzeme de tuhafiyecilerden yahut internetten kolaylıkla bulunabilmektedir.
- Diğer Gereçler
- İğne geçirici
- Punch şablonu
- Karbon kâğıdı (şablonu kumaşa geçirmek için)
- Punch nakışı sabitleyici yapıştırıcı
- Makas
5. Punch Nakışı Neden Sökülür?
Punch nakışı yapmak zevkli ve basit görünebilir ancak bazı hususlarda bilgi sahibi olmayanlar için bu hobiyle uğraşmak sorunlar yaşanılmasına sebep olabilir. Bunlardan biri de nakışın sökülmesidir. Punch nakışı neden sökülür sorusunun farklı yanıtları olabilir. Seçilen iğne ve iplik kalınlıklarının uyuşmaması örneğin; kalın iğneye ince iplik takmak ipin kumaştan çıkmasına yol açabilir. Diğer yanıtlardan biri de, iğneyi kumaşa saplarken kalemin kesik kısmının nakış yönüne doğru baktırılmaması olabilir ki bu doğrudan nakışın sökülmesi ile sonuçlanır. Nakış yaparken iğnenin havaya fazla kaldırılması nakışın sökülmesine yol açabilir. Ayrıca punch nakışına uygun olmayan kumaş ve iplik kullanımı da nakışın sökülmesine yol açabilir.
6. Punch Nakışı Nerelerde Kullanılır?
Punch nakışı; havlu, havlu kenarı, paspas, kilim, halı, koltuk şalı, yastık kenarı, kırlent, battaniye, duvar halısı, duvar süsü gibi değişik yüzeylerde süsleme amaçlı olarak kullanılmaktadır. Diğer ülkelerde punch nakışı daha çok dekoratif amaçlarla üretilir ve kullanılır. Ancak ülkemizdehavlu ve yastık süslemelerinde yaygın olarak punch nakışı kullanıldığını görüyoruz.