Everest Dağı Tırmanışında Şerpaların Bilinmeyen Özellikleri
Cahil Uzman yazdı. 3 Eylül 2020 676 okunma
Everest Dağı yüksekliği ile dağcılar başta olmak üzere macera ve doğa severlerin çok eski zamanlardan beri büyük bir ilgi gösterdikleri bir alan olmuştur. Ancak Everest Dağı kadar bilinmeyen fakat dağa tırmanışlar sırasında büyük rol üstenen şerpalar bilinmeyen özellikleri sayesinde bu zorlu tırmanışların en büyük yardımcıları olarak biliniyorlar. Şerpalar sayesinde Everest Dağı’na tırmanmak çok daha kolay olurken, bu özel halk, yüzyıllardır geçimini dağa tırmanış yapanlardan sağlıyor.
Everest Dağının İlginç Özellikleri
Everest Dağı görkemi, özel bir macera sunması ve soğuğu ile doğa ve macera sevenlerin listelerinin başında gelen ve Nepal’de bulunan özel bir dağdır. Zirvesine çıkmayı başaran günümüzde 5 bin kişi bulunmaktadır. Bunlar arasında ise 13 yaşında bir çocuk ve 73 yaşında bir kadın da bulunmaktadır.
Everest Dağı için tırmanma faaliyetleri için her zaman büyük şanslardan söz etmek mümkün değildir. Pek çok macera tutkunu dağcı da zirveye tırmanırken yaşamını kaybetmiştir ve bazılarının cansız bedenleri hâlâ dağda bulunmaktadır. Bu cansız bedenler ise yön bulmak için kullanıldıklarından kimse tarafından defnedilmez. Ayrıca hayatını kaybedenlerin isteklerinin de başka dağcılara yardımcı olacağı yönünde kabul edilmektedir.
Everest dağının tam zirvesine tırmanma gerçekleştirmek için ise ortalama bir hesaplama ile 40 gün geçmesi gerekmektedir. Özellikle çok yükseğe çıkıldığında havanın müthiş soğuduğu ve barınma koşullarının da güçleştiği düşünüldüğünde zirveye tırmanmak gerçekten çok zorlu bir mücadele olmaktadır. Günümüzde 18 adet resmi tırmanış yolu bulunmakta ve can kayıplarının önlenmesi için bu yollar dağcılar için tavsiye edilmektedir.
Tüm bu zorlukları ile birlikte dağcıların en büyük yardımcıları ise şerpalar olmaktadır. İlk defa 1953 yılında Edmund Hillary ve Tenzing Noyan’ın zirvesine ulaştığı dağa, özellikle bu tarihten sonra pek çok maceracı dağcı tırmanmak istemektedir. Ama Şerpalardan yardım almadan çoğu dağcı tırmanışını gerçekleştiremez.
Şerpa Halkı Kimdir?
Şerpa halkının tarihi olarak 500 yıl önce Tibet’ten Nepal’e göç eden azınlık bir nüfus olarak söz edilmektedir. Halkın en büyük özelliği ise yetişme coğrafyalarından ötürü son derece güçlü ve dirençli yapıda olmalarıdır. Bu yüzden çeşitli zamanlarda bilimsel incelemelere konu edinmişler ve dayanıklılıklarının neden kaynaklandığı tespit edilmeye çalışılmıştır. Şerpa halkı genelde hastaneye neredeyse hiç gitmez, sağlam yapıları onları çok çeşitli hastalıklara karşı dirençli kılmıştır. Bu yüzden ortalama yaşam süreleri de son derece uzundur.
İsimlerini aldıkları Şerpa sözcüğü ise kendi dillerinde “shar – wa” olarak geçmektedir. Buradaki “shar” doğu anlamında, “wa” ise kişi – topluluk anlamına gelmektedir. Bu bakımdan Şerpalar Doğu İnsanları gibi bir anlam taşımaktadır.
Şerpaların isimleri ayrıca doğdukları günden gelmektedir. Bu bakımdan çoğu Şerpa aynı isme sahip oluyorlar. Soyadı olarak ise bağlı oldukları klanın ismini alıyorlar ve böylece çok geniş akrabalık ilişkilerine sahip oluyorlar. Günümüzde sadece 28 adet klan olduğu biliniyor.
Şerpa Topluluk Yapısı Ataerkil Düzen
Şerpa toplumunda kadın ve erkeklerin rolleri keskin hatlar ile belirlenmiştir. Şerpa erkekleri vakitlerinin çoğunu ev dışında geçirirken, evin geçimini de üstlenmişlerdir. Kadınlar ise ev ve çocuklar ile uğraşmakta, genelde kendi evlerinin dışına ancak bitki, sebze ve benzeri ürünler taşımak için çıkmaktadırlar. Dağlık arazide yaşadıkları için çoğu Şerpa ulaşım için yürümeyi tercih etmek zorunda kalıyor ve Şerpalar arasında özellikle motorlu araç kullanımı son derece az.
Everest Öncesi Son Köy
Şerpa kasabaları Everest’e çıkmadan önce insanların yaşadıkları son yer olarak biliniyor. Buna göre Şerpa’lar dağcıların en büyük yardımcıları oluyor. Aslında yakın zamana kadar kendi içlerine kapalı bir şekilde yaşayan halk, dünya ile temasları sonucunda da kendi yaşayışlarında belirli düzenlemeler yapmak zorunda kalmışlar. Yaşadıkları bölgenin Ulusal Park ilan edilmesinin sonucunda yaşam tarzlarını değiştiren Şerpalar, bu bakımdan köylerinde yeni yeni elektrik kullanmaya başlamışlar ve özellikle turistlere yemek, market gibi ihtiyaçlarını karşılamak üzere ticarete adım atmış durumdalar.
Tırmanışta Özel Eşlikçiler
Daha önce sadece hayvancılık ile geçinen Şerpa halkı için günümüzde en önemli gelir ise dağa tırmanmak isteyenlere yardım etmeleri. Dağcıların tırmanış sırasında rahat ve güvenli olabilmeleri için destek sunan Şerpalar, belirledikleri rotadan giderek böylece kaybolma gibi durumların da önüne geçiyorlar. Şerpalar ayrıca anlaşma dahilinde dağcılar için başka kolaylıklar da sağlıyorlar. Yüklerini taşıma, yemek yapma ya da çadırlarını kurma gibi pek çok alanda hizmet veren Şerpalar, böylelikle dağcıların zorlu tırmanışları sırasında çok büyük kolaylık sunarak tırmanışın rahat geçmesine imkân tanıyorlar.
Şerpaların Ölümle Mücadelesi
Aslında dağcılara eşlik eden Şerpaların tüm yükleri kendilerinin omuzladıklarını belirtmekte yarar var. Her ne kadar zirveye çıkıldığında objektifin gerisinde kalıyor olsalar da Şerpalar, tırmanışın gerçekleşmesi için en büyük destek sunan kimseler. En zorlu yollardan, rotalardan, köprülerden ya da soğuk hava şartlarında mücadele göstererek ve üstelik ağır eşyaları taşıyarak dağcıların işini kolaylaştırmalarına rağmen asıl alkışı kendileri hak ediyorlar. Bu riskli ve tehlikeli işleri için ise sadece 2 ya da 3 bin dolar civarında ücretlendirmeye sahipler.
Bazı Şerpaların Everest’in zirvesine işleri gereği 20 kez çıktıkları söyleniyor. İşlerinin hiçbir sosyal güvencesi olmaması yüzünden oldukça riskli olmasına karşılık, günümüzdeki tırmanış yüzünden Şerpa ölümleri kayıt altına alınmış bulunmuyor. Bu duruma bakıldığında ise tırmanma yüzünden hiç Şerpanın ölmediği sonucu ortaya çıkıyor.
Şerpalar Yüksekliğe Nasıl Dayanıyor?
Şerpaların yaşadıkları bölgeler ve özellikle tırmanış sırasında gösterdikleri dayanıklılık, bilim insanlarının kendilerini merak etmelerine neden oluyor. Çoğu dağcının oksijen maskesi olmadan nefes almakta zorlandıkları yüksekliklerde asırlardır nasıl hayatta kaldıkları merak edilince, Şerpalardan incelenmek üzere kan örnekleri alınıyor. Yapılan test sonuçlarına göreyse Şerpaların diğer insanlara göre daha fazla alyuvar sayısına sahip olduğu anlaşılıyor. Alyuvar sayılarının fazla olması ise kan akışını hızlandıran nitrik oksit seviyesinin yükselmesini ve daha kolay nefes almalarına yardımcı oluyor. Esasında evrimsel süreç içinde ortama adapte olan Şerpalar, bu bakımdan da biyolojik ve genetik tarihe ilginç birer örnek oluşturuyorlar.
Şerpalara Göre Talep Azalıyor
Şerpalara göre dağcılığa ilgi son yıllarda çok büyük artış göstermiş olsa da kendilerini tercih edenlerin sayısında düşüş yaşanıyor. Artık turizm firmalarının kendi tırmanma rehberlerinin bulunduğunu söyleyen Şerpalar, bu yüzden kendilerine olan talebin de azaldığını, işlerinde sorunlar yaşandığını kaydediyorlar.
Acı Çığ Felaketi
Yakın zamanda Şerpalar’ın yaşadıkları çığ felaketi ile 16 Şerpanın yaşamını kaybettiği öğrenildi. Everest’te meydana gelen bir depremin tetiklediği çığ, Şerpaların evlerinin olduğu bölgeye doğrudan düştü ve 16 kişinin yaşamına sebep oldu.
Bu bakımdan Şerpaların yaşam koşullarının iyileştirilmesi için harekete geçen Nepal hükümeti yeni politikalar açıklamak zorunda kaldı. Bölgenin kalkınması için gerekli yardımların ve desteklerin sunulacağını belirten hükümet ilk olarak, Şerpa bölgesinde bir belediye kurarak, bölgenin merkezi devlet ile bağlantısının sağlanmasını, elektrik, su gibi hizmetlerin verilmesini amaçladı. Ayrıca eczane ve sağlık ocağının kurulmasına da öncülük eden hükümet böylece Şerpaların daha sağlıklı ve güvende olmasını temin etmek istiyor. Şerpalar ise her gün Everest’in zirvesine doğru rehberlik yolculuklarına devam ediyorlar.