Dünya üzerinde 7 kıta ve bu kıtaların üzerinde çok sayıda ülke bulunmaktadır. İşte bu yedi kıtadan biri olan Antarktika bilindiği üzere diğer kıtalardan oldukça farklıdır. Güney yarım kürenin en güneyinde yer alan bu kıta aslında buzul çöl iklimine sahip en büyük coğrafyadır. Kıtanın keşfedilmesi de çok uzun zaman almıştır. Tarihsel verilere göre Antarktika kıtası 200 yıllık arayışların neticesinde 1840 yılında keşfedilmiştir.

En önemli özelliklerinden biri kurak olmasıdır. Kıtada 2 milyon yıldır yağmur yağmadığı ifade ediliyor. Fiziki büyüklüğü açısından Asya-Afrika-Kuzey ve Güney Amerika’nın ardından beşinci sırada yer alan Antarktika kıtasının kutup noktasında yer alan ve bölgenin tamamını kaplayan buzullar dünya üzerindeki tüm buzul katmanların %92’sini kapsamaktadır ve buzul kütlesinin kalınlığı da ortalama 4.335 metredir. 

Hal böyle olunca Antarktika kıtasında yaşam da çok elverişli değildir. Yani kıtada daimi olarak yaşayan insanlar olmadığından nüfusu da yoktur. Ancak yaz dönemlerinde ki bu da yaklaşık 45 günden ibarettir; jeoloji, yaşam bilimi ve fizik gibi alanlarda çalışan bilim insanları belirli zaman dilimlerinde kıtada bulunabiliyorlar. Bu bağlamda kıtada, en yoğun olduğu zamanda, 4-5 bin arası nüfus oluştuğu söylenebilir.

Antarktika kıtasında resmi olarak yönetim söz konusu değildir veidari yapı da yoktur. Bununla beraber kıtada hangi ülkelerin yer aldığı sorusu pek çok insan için her zaman merak konusu olmuştur.

Antarktika kıtası ülkeleri hangileridir ya da Antarktika kıtası üzerinde hak iddia eden ülkeler hangileridir? Bu yazımızı bu konuya ayırdık ve sizin için araştırdık.

Antarktika Üzerinde Hükümet Yönetimi Var Mıdır?

Antarktika kıtası üzerinde hiçbir ülke ve hükümet yönetimi bulunmamaktadır. Zorlu iklimi ve ulaşım güçlüğü buna izin vermemiştir. Ancak buna rağmen bazı devletler kıta üzerinde egemenlik iddiasındadırlar. Bu devletler karşılıklı olarak birbirlerinin hak iddialarını kabul etmişlerse de uluslararası nitelikte tanınmış hiçbir egemenlik günümüze kadar söz konusu olmamıştır.

Antarktika Üzerinde Hak İddia Etme Mücadelesi Ne Zaman Başladı?

Kıtanın keşfinden uzun yıllar geçtikten sonra, 1900’lü yıllarda bazı devletlerin arasında yoğun biçimde toprak sahiplenme mücadelesi ortaya çıktı. 1940’larda nihai olarak yedi ülke kıta üzerinde kendi devletlerine ait bölgeler oluşturmuştu ve bu bölgelere isim vermek suretiyle egemenlik iddiasında bulunmuşlardı. 7 ülke tarafından kıta topraklarının toplam %85’lik kısmı için hak iddiasında bulunulmuşsa da geri kalan ülkeler tarafından bu iddialar kabul görmemiş; hatta büyük tepki oluşmasına yol açmıştır.

A.B.D. 1948 senesinde kıtanın Birleşmiş Milletler tarafından yönetilmesini önermiş, bu görüşü savunan çok sayıda ülke olmuştur. 1956 yılında da Yeni Zelanda tarafından Antarktika kıtasının dünya toprağı olması gerekliliği öne sürülmüştür.

1959 senesi itibarıyla Antarktika üzerindeki hak iddia etme mücadelesi askıya alındı ve siyaseten tarafsız bölge olduğu öngörüsü ağır bastı. Aynı yıl düzenlenen Antarktika Antlaşması ile kıtanın ismi tanımlandı. Antlaşmayı Rusya (Sovyetler Birliği), Birleşik Krallık, A.B.D., Şili, Arjantin ve Avustralya’nın da yer aldığı 12 ülke imzaladı. Bu antlaşma ile kıta üzerinde bilimsel koruma sağlandı ve bilimsel incelemelere özgürlük tanındı. Bunun yanı sıra askeri faaliyetler yasaklandı. Bu durum soğuk savaş sürecinde gerçekleşmiş olan ilk silahsızlanma olarak anıldı.

Antarktika Üzerinde Hak İddia Etmiş Olan Ülkeler

Aşağıdaki listede Antarktika kıtası üzerinde egemenlik iddiasında bulunan ülkelerin bu iddiaları hangi tarihlerde ortaya attıkları ve kıtadaki topraklara hangi isimleri verdikleri bilgileri yer almaktadır:

Yıl	Ülke	Antarktika’daki Toprağına Verdiği İsim
1908	Birleşik Krallık	Britanya Antarktika Topraklar
1923	Yeni Zelanda	Ross Bölgesi
1924	Fransa	Fransız Güney ve Antarktika Toprakları
1929	Norveç	I. Petro Adası
1933	Avustralya	Avustralya Antarktika Toprakları
1939	Norveç	Kraliçe Maud Toprakları
1940	Şili	Şili Antarktika Bölgesi
1943	Arjantin	Arjantin Antarktikası
-----	Ülkesiz	Marie Byrd Toprakları (Hak iddia edilmemiş bölge)

Antarktika Antlaşması Nedir

Antarktika Antlaşması dünya üzerindeki devletlerin tamamına yakının bağlamaktadır. Türkiye de bu antlaşmanın taraflarındandır. Amerika Birleşik Devletleri'nin başkenti olan Washington'da imzalananantlaşma 53 ülke tarafından kabul etmiştir.

Antarktika Anlaşma Sistemi olarak da adlandırılan bu antlaşma, uluslararası ilişkileri temsil eder. İlk imzacı ülkeler; Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Arjantin, Belçika, Avustralya, Fransa, Güney Afrika, İngiltere, Rusya, Şili, Yeni Zelanda ve Japonya’dır. Daha sonra imzacı ülkelerin sayısı 53’e yükselmiştir.

Antarktika Antlaşması Neden Yapıldı?

Antarktika Antlaşması 1959 yılında imzalanmış ve imzalandıktan iki yıl sonra yürürlüğe konmuştur. Bu antlaşma ile kıtanın bağımsızlığı garanti altına alınmıştır. Buna göre bölge hiçbir ülkenin egemenliği altında değildir ve her ülke kıtaya temsilci gönderebilecektir. Yine anlaşma maddeleri uyarınca kıta salt bilimsel araştırmalar ve çalışmalara hizmet amacıyla kullanılabilecek; yapılan çalışmalarda insanlığın yararı gözetilecek ve sonuçları uluslararası kamuoyuna duyurulacaktır. Genel itibarla antlaşmanın yapılma nedeni kıtanın bağımsızlığını sağlamak ve koruma altına almaktır.

Antarktika Antlaşması imzalandıktan sonra bu antlaşmayla ilişkilendirilen 3 ek anlaşma daha imzalanmıştır.

Türk bilim insanları 1960 yılından itibaren bu kıtada çeşitli çalışmalar yürütmektedirler. Kıtada yürütülen bilimsel çalışmalarda değerli Türk bilim insanlarının isimleri kimi coğrafi bölgelere verilmiştir.

Antarktika Antlaşmasında Hangi Maddeler Var?

Antarktika antlaşması içerisinde yer alan maddeler:

• Antarktika kıtası sadece barışçıl amaçlara hizmet edebilir. Kıtada askeri üs ve cephanelik kurmak, savunma sistemleri oluşturmak ve askeri faaliyetler yürütmek yasaktır. Anlaşmaya imza atmış olan ülkeler bu tür eylemleri önlemekle yükümlüdür.
• Antarktika kıtası insanlığa yararı olacak bilimsel araştırmalara açık olacaktır. Bölgede bilimsel araştırma yapan ülkelerin, dünya insanlarına bu çalışmaları duyurması mecburidir.
• Antarktika kıtası üzerinde her türlü nükleer çalışma kesin olarak yasaklanmıştır.
• Antarktika kıtası üzerinde her türlü bomba geliştirme faaliyetleri kesin olarak yasaklanmıştır.
• Bu antlaşmanın resmi olarak İngilizce, Fransızca, Rusça ve İspanyolca dillerinden ibarettir.

Antarktika Antlaşmasının Önemi Nedir?

Kıta üzerinde tarafsız bilimsel amaçlı çalışmalar yürütülmesine ve bağımsız kıta olmasına olanak sağlaması bakımından Antarktika Antlaşması son derece önemlidir. Bu antlaşma ile hiçbir ülke kıta toprakları üzerinde hak iddiasında bulunamayacaktır. Bu bölgede yürütülecek çalışmalar, dünyanın nasıl bir yer olduğunu anlamaya; hala sırrı çözülememiş nitelik ve özelliklerini açığa çıkarmaya katkı sağlaması bakımından değerli olduğundan Antarktika Antlaşması son derece önemlidir.

Görüldüğü gibi Antarktika kıtası üzerinde, 1959 yılında imzalanmış bulunan antlaşma gereğince, artık hiçbir ülke toprak hakkı iddiasında bulunamamaktadır. Antarktika kıtası tüm dünya ülkelerine aittir ya da başka deyişle siyaseten tamamen bağımsızdır. Dolayısıyla günümüzde Antarktika üzerinde hak iddia eden ülkeler bulunmamaktadır.