Arıların sağlık çevre ve ekonomi için gerekli olduğunu sıklıkla duyarız. Bunun neden olduğunu hiç düşündünüz mü? Kısaca şöyle söyleyebiliriz; çünkü meyve ve sebzelerimizin çoğunu tozlaştırılmasını, yani aslında bitkilerin polenleşmesini, onlara ve diğer böceklere borçluyuz. Üstelik hiç şüphesiz ki bu efsane böcekleri ürettikleri lezzetli ve besleyici gıda bal ile taçlandırmak mümkündür. Balı gerçekten harika yapan şey ise, onun nasıl yapıldığıdır.

Bal arılarının yaşamı kolonilerini desteklemeye adanmıştır. Her arının kendi görevi vardır ve koloninin gelişebilmesi için bu işin eksiksiz yapılması gerekir. Bal üretimi ve depolanması da kovanın başarısını sağlamak için arıların çalıştıkları yollar arasındadır. Arıların ve bal yapma süreçlerinin harikulade olduğunu düşünüyoruz, işte bu yüzden sizin için arılar, balları ve bal yapma süreçleri hakkında detaylı bilgiler edindik…

Önce arılar…

Bal arıları uçan böceklerdir. Eşekarıları ve karıncaların yakından akrabasıdır. Antarktika haricinde dünyanın her kıtasında bulunabilirler. Arıların her çeşidi nektar ve polenlerin üzerinde yaşar. Daha önce de belirttiğimiz gibi arılar olmadan bitkilerin tozlaşması epey zor ve zaman alıcı olurdu; günümüzde insan gıda arzının 1/3’inin böceklerin tozlaşmasına bağlı olduğu tahmin edilir. Arıların, çiçeklerin derinliklerinden nektarı içmelerini sağlayan ‘hortum (probiscus)’ adı verilen uzun dilleri vardır. Arılar ayrıca iki kanat, iki anten ve üç parçalı vücut (baş, göğüs ve karın) ile donatılmıştır. Bal arıları koloniler halinde yaşayan sosyal böceklerdir; kovanın popülasyonu tek kraliçe, yüzlerce erkek arı ve binlerce işçi arıdan oluşur.

İşçi Arılar

İşçi arılar, her koloninin yaklaşık %99’unu oluşturdukları için bal arısı kovanının en tanıdık üyesidir. Hepsi dişidir ve kovan için hemen hemen her şeyi yaparlar. Doğumundan 45 gün sonraki ölümlerine dek farklı evrelerde farklı görevler üstlenirler. İşçi arılar, larvaların beslenmesinden kraliçe arının bakımına, kovanın temizlenmesine, yiyecek toplanmasına, koloninin korunmasına, petek yapılmasına kadar her şeyden sorumludur.

İşçi arıların iğnesi dikenlidir. Bu nedenle kendini veya kovanı savunmak zorunda kaldığında iğnesi kurbanın derisine yapışır. Onu dışarı çıkaramaz ve kaçınılmaz olarak sıkışmış iğneden kendini koparıp zehir çuvalı kurbanına hala zehir pompalarken onları geride bırakarak ölür. Sonuç olarak, aslında bal arıları çok naziktir. Sizin sokulmak istediğinizden daha fazla ölmeyi dilemezler. Onlara iyi davranalım ki onlar da bize iyi davransınlar…

Erkek Arılar

Orijinal adı ‘drone bees’ olan bu arılar erkek arılardır. Görevleri diğer kovanlardan kraliçelerle çiftleşmektir. Çiftleşme fırsatı bulurlarsa hemen ardından ölürler. Çiftleşmezlerse 90 güne kadar yaşayabilirler ki bu süre işçi arılara göre iki kat fazladır. Kovandaki erkek arıları iri yuvarlak gövdeleri ve iri gözlerinden tanıyabilirsiniz. Üstelik sokma yetileri de yoktur. J

Kraliçe Arı

Kovan başına tek kraliçe arı vardır, o diğer tüm arıların annesidir. Koloninin tek verimli üyesidir ve ilkbahar/yaz aylarında günde yaklaşık 1500 yumurta bırakır. Kraliçe arılar, uzun karınları ve küçük kanatları ile kovanın diğer üyelerinden ayrılırlar. Doğumdan kısa süre sonra, kraliçe arı dışarı çıkar ve vahşi haftalarını geçirirler; yumurtlamak için kovana çekilmeden önce burada üç gün süresince 15 veya daha fazla erkek arı ile çiftleşirler.

Kraliçe arı, koloni akın etmedikçe kovanı asla terk etmez. Koloninin yeni kraliçe arıya ihtiyacı olduğunda, sadece mevcut kraliçenin yumurtasından çıkan sağlıklı larvalardan birini seçer ve onu özel, süper besleyici arı sütüyle besler. Genç dadı arıların (işçi arılar) kafalarında üretilen arı sütü, bu larvanın kraliçeye dönüşmesine yardımcı olur. Kraliçeler 4-7 yıl arasında yaşayabilirler, bu işçi arılara göre 57 kat daha fazla süredir. Herkese arı sütü vermek lazım!

Ayrıca Hayvanlardan İnsanlara Geçen En Korkunç 10 Hastalık adlı yazımıza göz atın!

Biraz Ballarından Bahsedelim…

• Arılar Neden Bal Yapar?

Arılar akıllı ve pratiktir. İlkbahar ve yaz aylarında işçi arılar, kış için bal depolayabilmek için nektar ve polen toplamakla meşguldür. Soğuk kış aylarında ise arılar kovan dışında yaşayamazlar. Gıda kaynakları da bu aylarda oldukça kıttır. Bal arıları ‘sezon dışı’ dönemde koloniyi destekleyebilmek için sıcak aylarda ellerinden geldiğince bal yaparlar. Bal gençleri beslemek için kullanılır. Yeni bal arıları nektar ve polen ile beslenirler, bu nedenle bahar geldiğinde güçlü ve çalışmaya hazırdırlar.

• Peki Arılar Nasıl Bal Yapar?

Bal üretimi tahmin edebileceğiniz gibi çok aşamalı süreçten oluşur. Koloni için bu değerli besini yapan bal arılarını adım adım takip edelim:

1. Adım: İşçi arılar nektar toplar.

İşçi arı kaliteli nektar kaynağını bulduğunda işe koyulur. Hortumunu kullanarak, çiçeklerin içinden nektarı emer, genellikle yiyecek arama gezisinde 100’den fazla çiçeği ziyaret eder. Nektar, biraz bal arısı tükürüğü ile ‘bal midesi’ adı verilen özel kese içinde saklanır. Bal midesi dolduktan sonra işçi arı kovana dönüp yükünü bırakır.

2. Adım: İşçi arılar nektarı ev arılarına iletir.

Kovana geri döndüğünde, ev arıları olarak bilinen arılar toplayıcıların geri dönmesini beklemektedir. İşçi arılar bal yapma sürecini gerçekten başlatabilmek için nektarı bekleyen arılara iletirler. Nektar çiğnenip arıdan arıya geçerken enzimler onun Ph ve diğer kimyasal özelliklerini değiştirir. Bu aşamada, nektar ve enzim karışımı kış boyunca depolanmayacak kadar çok su içerir. Arılar onu kurutmak için çalışmalıdır.

3. Adım: Arılar balı kurutur.

Arıdan arıya geçerken baldan bir miktar su alınır. Ancak arılar balı kurutmak için iki yöntem daha kullanırlar. İlki, balı peteğin üzerine yaymaktır. Bu işlem yüzey alanını artırarak daha fazla suyun buharlaşmasını sağlar. Arılar ayrıca hava akışını artırmak ve daha fazla sıvıyı buharlaştırmak için balın yanında kanatlarını havalandırırlar. Sonunda, balın su içeriği %70’ten %17-20’lere kadar düşer. Arılar gerçekten bu harika besin için çok çalışıyor!

4. Adım: Arılar bal peteğini balmumuyla kaplar.

Bal yapım sürecindeki son adım ise depolamadır. Bal, peteğin hücrelerine bırakılır ve arılar onu yemeye hazır olana kadar orada kalırlar. Balı taze tutmak için her hücre balmumu ile kapatılır. Balmumu yapmak ise başka büyüleyici süreçtir.

5. Adım: Bal Haricinde Arıların Kovan Yaşamı

Sanılanın aksine bal arıları, kovanlarını içeren dış yapı oluşturmazlar. İster içi boş ağaç ister düşmüş boş kütük veya geleneksel, insan yapımı arı kovanı olsun arılar içi boş alanlarda yaşamayı sever. Ancak kovanlarının içini inşa ederler. Bal arıları, evlerinin içinde mükemmel küçük altıgenler oluşturmak için kullandıkları özel balmumunu yaparlar. Bu küçük yuvalara hücre denir ve arılar, yumurtadan polene ve bala kadar her şeyi burada depolar.

Arılar, kovanlarını mühürlemek ve hastalıklardan korunmak için propolis denen maddeyi yaparlar. Propolis, balmumu, bal ve ağaç reçinelerinin kombinasyonudur; anti-bakteriyel, anti-mantar ve anti-viraldir. Kovanlarını dezenfekte eder ve korur. Aynı zamanda çok yapışkandır ve bal arıları temizlik görevindeyken karşılaştıkları çatlak ve delikleri kapatmak için balmumu kullanırlar.

Hep beraber çalışan bu kadar büyük nüfusla, bazı olağanüstü iletişim becerilerine ihtiyaç duyulur. Arılar iki şekilde konuşur; koku alarak ve dans ederek. Bal arıları, kız kardeşlerini davetsiz misafirler hakkında uyardığında veya kovandaki tüm dişiler özellikle mutluysa, feromon adı verilen özel hormonal kokuyu salma yetisine sahiptir. Arılar bu kokuları algılayabilir ve mesajlarını yorumlayabilir. Mutlu arı feromonunun limon gibi, uyarı kokusunun ise muz benzeri kokusunun olduğu iddia edilir.

Toplayıcı arının, nektar kaynağının nerede olduğu konusunda kardeşlerini uyarması gerektiğinde ise, dans etmek faydalıdır. Yiyecekleri nerede bulduğunu göstermek için özel dönüşler yapar ve kıpırdanır, aslında haritayı çizer.