Din denilen kavrama bütünüyle bakıldığında, doğaüstü ve ruhsal öğelerle bağlantılanan; ahlakı, dünya görüşü, kutsal değerleri ve inanışları olan; çeşitli tapınma yolları ile uygulanan sosyal ve kültürel bir sistem olduğunu söylemek mümkündür.

Yeryüzünde var olmuş dinler incelendiğinde farklı kültürlerde, toplumsal ve hatta bireysel olarak din anlayışının her çağda ve her coğrafyada farklı kültürel değerlere göre yeniden uyarlanmış olduğu görülebilir.

Din Nedir?

Din kavramı ile ilgili tanımlar, bir dine bağlı olanlar tarafından kendi inanç biçimlerine göre yapılmıştır. Bilim insanları elde ettikleri bulgular üzerinden din tanımları yapmışlardır. Sonuç olarak ister dinsel ister bilimsel açıdan olsun yapılan tanımların dinin gerçek yapısını ortaya koyacak yeterlikte olmadığı söylenebilir. Dinlerin çok farklı temel taşlarına sahip olması şu ana dek üzerinde birleşilebilecek bir din tanımı ortaya konmasına mâni olmuştur.

Dinler Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Din olgusunun ilk kez nasıl ortaya çıktığı konusunda kutsal kitaplardan başka herhangi bir bilgi/belge yoktur aslında. Bilimsel yöntemlere dayalı olarak dinlerin başlangıcı ya da kaynağı ile ilgili net bir şey de söylenememektedir. Yine de bazı sosyal bilimciler yaptıkları araştırma ve incelemelerden elde ettikleri bulguları temel alarak dinlerin ortaya çıkışı hakkında birtakım tezler ileri sürmüşlerdir. Günümüzde dinin kaynağı ile ilgili olarak evrimci görüş ve vahiy temelli görüş olmak üzere iki farklı yaklaşım benimsenmiştir.

Dünyadaki Dinler ve Özellikleri

Tek Tanrı’ya inanan ve kutsal kitaplara sahip olan semavi dinler başta olmak üzere farklı inanışlar, tarikatlar ve mezheplerle birlikte dünya üzerinde 4300 dinin varlığından söz edilmektedir.

Semavi Dinler

İbrahimî dinler olarak da bilinen; İbranilerin atası İbrahim tarafından kurulan Yahudilik ile birlikte başlayan dinler grubudur. İlk semavi din Yahudilik olup ardından Hristiyanlık ve İslamiyet gelmiştir. Yahudilik ve Hristiyanlık, İshak soyundan; İslamiyet ise İsmail soyundan geldiğine inanır. Neticede Musevilik, Hristiyanlık ve İslam üç büyük semavi dindir. Peygamberi ve kutsal kitabı olan dinlerdir. Bu dinlerin temel ve ortak özelliği; kâinatın zamansız, mekânsız ve her şeye kâdir bir yaratıcı tarafından yaratıldığına inanmalarıdır. Semavi dinler aynı iman ve inanç prensiplerinde birleşmişlerdir. Bütün semavi dinler, Allah’ın tek olduğunu ve O'nun yegâne yaratıcı olduğunu; yalnız O'na ibadet edileceğini yapılacağını buyurur.

Semavi Dinlerin Başlıca Alt Grupları/Mezhepleri

Yahudilik

Ortodoks Yahudilik

Reformist Yahudilik

Yeniden Yapılanmacı Yahudilik

Hristiyanlık

Katolik Kilisesi

Ortodoks Kilisesi

Oryantal Ortodoks

Protestanlık

Doğu Süryani Kilisesi

Yehova Şahitleri

Mormonluk

İslamiyet

Sünnilik (Hanefi, Hanbeli, Maliki, Şafi)

Şiilik (Zeydi, İsmaili, Caferi, Alevi, Nusayri)

İbadilik

Sufilik

Ahmedîlik

Yerel Dinler, Mezhep ve Tarikatlar

Hinduizm, Budizm, Sihizm, gibi ilk anda söylenebilecek ve oldukça yaygın olan dinlerle birlikte daha az yaygın ve/veya daha az mensubu olan dinler de mevcuttur. Asya dinlerinden Hinduizm bilinen en eski dinlerden olup, yüksek bir inanç sistemine sahiptir; reenkarnasyona inanır. Geleneksel Afrika dinleri daha çok ‘çok çeşitli bir geleneksel inançlar kümesi’dir. Bu geleneklerde üstün bir yaratıcıya duyulan inançla birlikte, ruhlara inanç da göze çarpar. Ölüye hürmet esastır, büyü ve geleneksel tıp uygulamaları yaygındır.

Dinî mezhep ve tarikat sayılarının çok olması dünya üzerindeki dinlerin sayısını 4.300'e çıkarmaktadır. Dünya üzerinde yaşamakta olan ve bir bölgenin yerli halkı olanlar, sonradan o bölgeye yerleşenlerden ayrı olarak mistik ve doğal güçlere, gökcisimlerine, hayvanlara ya da yeryüzündeki bazı şeylere kutsallık yükleyerek farklılık gösterebilmektedir. Bu yüzden bu tür mezhep ve tarikatların sayısı ancak yaklaşık olarak belirlenebilir.

Bazı Yerel Dinler ve Alt Grupları/Mezhepleri

Hint Dinleri

Budizm

Mahayana

Hinayana

Theravada

Vajrayana

Hinduizm

Şaivizm

Şaktizm

Vaişnavizm

Smartizm

Tantra

Jainizm

Sihizm

Uzak Doğu Dinleri

Konfüçyüsçülük

Şinto

Taoizm

İran Dinleri

Mani dini

Mitraizm

Zerdüştlük

Yezdânizm

Diğer Dinler

Paganizm, kökeni dünyanın en eski doğa dinlerine kadar uzanan bir inanç biçimi ve bu dinlerin genel adı olarak tanımlanır. Milattan önce var olduğu bilinen Pagan inanışının, günümüzde devamı niteliğinde olan din türleri de vardır. Benzer şekilde doğa olaylarını kutsal sayan bu dinler arasında Neopaganizm, Animizm ve Şamanizm sayılabilir. Yine herhangi bir kitaba bağlı olmayan, bir çeşit ‘dünya vatandaşlığına sahipliği’ savunan Bahaîcilik ve Sihizm de yaygın olarak bilinen dinler arasındadır.

Yeni Dinî Hareketler

Yerli halkların yeni dinî hareketleri

Hayalet Dansı

Kargo kültü

Peyotizm

Hristiyanlığa dayalı yeni dinî hareketler

Branch Davidians

Moon tarikatı

İslama dayalı yeni dinî hareketler

İslam Milleti

Uzak Doğu'da yeni dinî hareketler

Ananda Marga

Falun Gong

Aum Şinrikyo

Moon tarikatı

Ufo dinleri

Heaven's Gate

Raelizm

Scientology

Diğer yeni dinî hareketler

Jediizm

Urantia

Din Karşıtı Gruplar

Deistler, panteistler, hümanistler ya da özgür düşünceciler gibi grupların varlığı bilinmektedir. Onlar da ateistler gibi din karşıtlığı sınıfında değerlendirilir. Dünyadaki ateistlerin sayısının dünya nüfusunun yüzde 2,5'i olduğu bilinmektedir.

Kuruluş Yıllarına Göre Büyük Dinler

Hinduizm: M.Ö 2300

Yahudilik: M.Ö 609

Zerdüştlük: M.Ö 600

Budizm: M.Ö 563

Konfüçyüsçülük: M.Ö 551

Jainizm:  M.Ö 527

Şinto: M.Ö 300

Hristiyanlık: Milat Başlangıcı

Taoculuk: M.S 142

İslâm: M.S 571

İnanan Sayılarına Göre Dinler (50 bin ve üzeri mensubu bulunan)

Hristiyanlık:2.5 milyar

İslam: 2.0 milyar

Hinduizm: 1.1 milyar

Budizm: 0.5 milyar

Halk inançları: 0.4 milyar

Sihizm: 28 milyon

Yahudilik: 14 milyon

Bahailik:  8.5 milyon

Kaodaizm: 6 milyon

Şinto: 4 milyon

Jainizm: 4 milyon

Çendoizm: 3 milyon

Moonculuk: 3 milyon

Tenrikyo: 2 milyon

Vika: 2 milyon

Sekanova: 1 milyon

PL Kyodan: 1 milyon

Dünya Mesihlik Kilisesi: 1 milyon

Rastafaryanizm: 1 milyon

Dürzîlik: 1 milyon

Yezîdîler: 1 milyon

Ekankar: 1 milyon

Sabiilik: 800 bin

Üniteryen Üniversalizm: 800 bin

Scientology: 500 bin

Tengricilik: 500 bin

Zerdüştlük: 250 bin

Sukyo Mahikari: 500 bin

Konkokyo: 450 bin

Oomoto: 170 bin

Satanizm: 100 bin

Raëlizm: 80 bin

Druidizm: 50 bin