İnsan olmanın en büyük avantajlarından biri, fikirlerimizi aktarma ve iletişim kurma yeteneğidir demek yanlış olmaz. İlk çağlarda insanlar cümleleri oluşturmak için ağızlarından çıkan sesi kontrol almaya başlayınca konuşmaların, şarkıların ve modern uygarlığın sunduğu her şeyin var olduğu dünyanın kapıları açıldı. Tüm bunlar insanların benzersiz sesleri oluşmadan mümkün olmazdı.

Bilim insanlarının çoğu, insanların seslerinin parmak izleri gibi benzersiz olduğuna inanır. Bu doğru olabilir çünkü insan sesi, ses kordonlarının anatomisine göre oluşur ve iki insanın tamamen aynı anatomiye sahip olması son derece zordur. Sesler arasındaki farklılığı başlarda tanımak zor olsa da kulaklarımız, kişilerin sesinin en küçük ayrıntılarına, özellikle de aile üyeleri ya da arkadaşlar gibi yakın kişilerin sesine uyum sağlama eğilimindedir.

Ses insanlar için o kadar ayırt edici ve önemlidir ki sesini kullanarak geçimini sağlayan ve hatta başarılarından dolayı büyük ödüllere layık görülen kişiler vardır. Üstelik pek çok insan şarkı söylemeyi denemesine rağmen bunu başarabilenler nadirdir. Fakat gerçek şu ki çoğu şarkıcı seslerini şarkı söylemeye elverişli hale getirmek için yıllarca müzik eğitimi alır. Bazıları doğuştan yetenekli olsa da birçoğu ses tellerini tutarlı ve pürüzsüz hale getirmek için eğitim görürler. Demek ki sesimiz değişebilen ve eğitilebilen parçalarımızdan biri. Peki nasıl? İşte ses nasıl üretilir, insanların sesi neden farklıdır ve insan sesiyle ilgili bilinenler…

1. İnsan Sesi Nasıl Oluşur?

İnsan sesi akciğerler, gırtlak ve artikülatörler olmak üzere üç farklı yapı tarafından oluşturulur. Gırtlakta gözlenen kıvrımlar ses telleri olarak ifade edilir. Akciğerler ise, işitilebilir atımlar üretebilen ses tellerinin titremesine yetecek kadar hava basıncı vermek için pompa görevi alır. Bu titreşimlerin ortaya çıkmasına frekans adı verilir. Gırtlak kaslarının görevi ise sesin perdesini ve tonunu kontrol etmek için ses tellerini yönetmektir.

Ses tellerimiz gırtlakta yatay biçimde gerilir ve üzerlerinden hava geçerken çok hızlı biçimde titreşirler. Frekans adı verilen bu titreşimin hızı ne kadar yüksek olursa sesin perdesi de o kadar yüksek olur. Sesin perdesi büyük ölçüde ses tellerinin uzunluğu ve gerginliği tarafından belirlenir. İnsan sesi oluşumu bu aşamalardan geçer. Fakat ses tellerinin tek başlarına çıkardıkları ses yalnızca vızıltı kadardır. Vücudun ses telleriyle dış dünya arasında iletişimi sağlayan boğaz, burun ve ağız gibi bölümleri, bu vızıltıları benzersiz insan seslerine dönüştürür.

Dolayısıyla sesin perdesi titreşimin frekansı, ses tellerinin uzunluğu ve ses tellerine uygulanan gerilim gibi çeşitli faktörlere bağlıyken artikülatörler, yansıtmak istediğimiz duyguyu ifade etmek üzere tonu mükemmelleştirmek için gırtlağa yardımcı olur. Artikülatörlerin ses telleriyle etkileşime girmesi karmaşıktır fakat geniş ses dizisiyle sonuçlanır. Öte yandan burun, sinüsler, yutak ve ağız boşluğunun yardımıyla sesin rezonansı da sesin çıkış şeklini belirler.

2. Her Birimizin Sesi Neden Farklıdır?

İnsanlarda ses üretimini üç organın sağladığını söylemiştik. Peki her birimizde ses aynı süreçlerden geçerek oluşuyorsa insan sesi neden farklıdır?  Cevabı kısaca şöyle verebiliriz: İnsan vücudunda ses üretmek için beraber çalışan üç organdan birinde bile görülen hafif değişiklikler farklı sesler üretebilir. Üstelik insan sesini üretmekle görevli ana bölümlerin yanı sıra vücudun pek çok farklı bölümü vardır. Ve bu parçaların her biri her insanda benzersizdir. Dolayısıyla seslerin çeşitliliği insan anatomisindeki değişikliklerden ve ses tellerinin ölçülülük derecesinden kaynaklanır; böylece her insanın sesi farklı olur. Üstelik ses üreten sistem, diğer pek çok organımız gibi zamanla değiştiği için insanların sesleri de yaş gibi etmenlere bağlı olarak değişebilir.

Örneğin ses değişikliğinin en bariz hissedildiği dönem ergenliktir. Çeşitli cinsiyet hormonları vücutta değişikliklere neden olur. Ses de bu süreçte ciddi şekilde değişime uğrayan şeylerdendir. Ergenlikten önce hem kızların hem de erkeklerin ses telleri incedir ve yüksek frekansa sahiptir. Ancak ergenlik döneminde, erkeklerde salgılanan testosteron hormonu ses tellerine etki ederek gırtlağı büyütür ve frekansı düşürür. Sonuç olarak ortaya çıkan ses daha derin ve tizdir. Kız çocukları ise benzer değişiklik sürecinden geçerler fakat ses tellerinin genişleme miktarı çok daha az olduğu için frekanslarını korurlar. Bu sebeple kadınlar erkeklere göre daha tiz ses çıkarma eğilimi gösterir. Fakat hormonlar etkili moleküller olsa da bireylere bağlı olarak aktivitelerinde farklılık görülebilir. Haliyle herkes ergenliğe girerek aynı değişikliklerle yüzleşse de kapsamı farklı olabilir.

3. Sesimiz Hangi Değişikliklerden Geçer?

Hormonlarımız, yalnızca ergenlik dönemindeki kalıcı değişikliklerden sorumlu değildir. Aynı zamanda ürettiğimiz sesin türünü ve onunla ilişkili duygularımızı da etkiler. Örneğin heyecan ve mutluluk gibi duygular, ses perdesinin artırırken üzüntü daha derin ses tonu ortaya çıkararak insan sesinin değişimine neden olabilir. Ya da erkekleri etkilemek için konuşan kadınların ses telleri üzerinde perdede hafif yüksekliğe neden olan önemli hormonal etki gözlemlenir. Üstelik erkeklerin beyni, cinsiyet hormonun fazla olmasından kaynaklanan kadının yüksek üreme yeteneğini simgeleyen bu yüksek perdeyi algılar. Kadınların ve erkeklerin bu tepkileri bilinçli olmasa da insan anatomisi biyolojik olarak bu şekilde performans göstermek için yapılandırılmıştır.

Öte yandan kişilerin sağlığı, sesin etkilenmesine neden olabilir. Sesin burun, yutak, ağız boşluğu ve sinüsler tarafından rezonansa girdiğini belirtmiştik. Dolayısıyla burun akıntısı gibi belirtilere sahip soğuk algınlığı rahatsızlığı yaşayan kişilerin sesinde belirgin değişiklik gözlenir. Benzer şekilde ses tellerini, gırtlağı ya da sesin üretilmesine destek olan vücudun diğer bölümlerini etkileyen herhangi bir şeyin sonucu olarak ses değişebilir. Bu anlamda kirlilik, iklim, sigara ve çok bağırma ya da çığlık atma gibi faktörler sıralanabilir. Ayrıca nörolojik durumlar ve konuşma bozuklukları da insanlarda sesin farklı olmasına neden olabilir.

Özetle, her insanın sesi tıpkı parmak izleri gibi eşsizdir ve kişilerin sesleri zaman içerisinde ya da bazen değişebilmektedir. Dolayısıyla insan sesi neden farklıdır sorusuna insanların benzersiz anatomileri, hormonal etkiler ve farklılıklar, dış etmenler ya da hastalıklar şeklinde cevap verilebilir.