İşaret Dilini Kullanarak İletişim Kurabilen Goril Koko ve Hikayesi

Tebessüm insana ne kadar yakışan bir özellik. İnsanoğlu yaşam süresince o kadar çok strese maruz kalabiliyor ki kendisini gülümseten her şey giderek hayatında daha değerli bir yere sahip oluyor. Hayvanların dünyası kuşkusuz bizim dünyamız gibi değil, kendi aralarında kurdukları iletişim dili, yaşayış ve ayakta kalma mücadelesi de bizler gibidir oysa. İletişim kuramasak da en azından onların da paylaştığımız gezegenin ayrılmaz parçası olduklarını biliyoruz. Hayvanların da insanlarla temasa geçtiği pek çok zaman dilimi var, bazen onların yaşam alanlarına girip meraklı yanımızı bizler de rahatlatmak isteyebiliyoruz. Goril Koko da biz insanların gorillerle ilgili gözlemlerine yeni boyut katmış olan bir canlı. Aynı zamanda bugünkü yazımızın baş kahramanı. Gelin, birçok yapıma belgesellere konu olmuş Goril Koko’nun hayat hikayesine bir göz atalım.

Ayrıca bir diğer sıradışı hayvan olan akıllı papağan Alex'in de hayatını linkteki yazımızdan okuyabilirsiniz..

Goril Koko’nun Yaşamı

Goril Koko, 4 Temmuz 1971 tarihinde San Francisco Hayvanat Bahçesi’nde dünyaya gelmiştir. Tür olarak dişi bir batı ova gorili olarak doğan Koko yaşamını tehdit eden hastalığı nedeniyle 1 yaşından itibaren annesi ve babasından ayrılarak hayvanat bahçesinde korumaya alınmıştır. Hem bakıcısı hem eğitmeni olan Francine Patterson’un yakın ilgisiyle, tavırları, duruşuyla dikkat çekmeyi başarmıştı. Santa Cruz Dağları’na ait gorillerin yaşam alanına dair koruma yeri olan The Gorilla Foundation adlı bölgede tehlikeli türlerden uzak yaşam sürmüştür. Koko’nun bilinen ismi dışında hayvanat bahçesi çalışanlarının verdiği bir diğer isim Hanabiko’dur. Sıradan bir goril gibi düşünülse de aslında Koko’nun hikayesinin dikkat çekmesini sağlayan durum, evcil bir kedi yavrusunu sahiplenmesi ve ona isim koymasıyla ortaya çıkmıştır. Hayvanlar arasında bile olsa bir türün başka bir canlı türüyle farklı ilişkiler kurması garip karşılanabilmektedir. Aynı şekilde bu durum da bazı bilim çevrelerinin ilgisini bu goril üzerinde yoğunlaştırmasına neden olmuştur. Yavru kedinin bir anne gibi ilgi ve bakımını üstlenen goril Koko’nun dişi bir goril olduğunu zaten yazımızda belirtmiştik. Maymun ve gorillerin çok zeki hayvanlar oldukları zaten bilinmektedir. Bu da onlar üzerinde yapılacak deney ve araştırmaların daha derin ve ileri boyutlara taşınmasına da neden olmaktadır. Eğitimin küçük yaşta insanlarda nasıl etkili olduğu düşünüldüyse küçük gorilin de eğitilmesi erken zamanda programlar kapsamına alınmıştır.

Goril Koko’nun Yetenekleri

Goril Koko’nun yetenekli bir canlı olduğu açıktı. Ayrıca dilini kullanabilme özelliği göstermesi ve kelimeleri hafızasına alışı da yapılan incelemelerde ortaya çıkabiliyordu. Stanford Üniversitesi, Koko'ya bakıcılık yapan Charles Pasternak ve Patterson ile koordineli bir şekilde çalışarak eğitimlerin, deneyler gözetiminde yapılmasını uygun gördü. Doktora araştırmalarına da katkı sağlayacak bu deneylerde Goril Koko’nun işaret dilini kullanmasındaki becerisi, şekillerden oluşan işaretleri birleştirmek için yararlanılan sayısı 1000'den fazla olan sözlükle beraber dil yatkınlığı hızlı bir şekilde ilerliyordu. İşaret dilini kullanmadaki becerisi öylesine artmıştı ki, diğer gorillerle iletişiminde iyi işaret anlamında el becerilerini ortaya koyabiliyordu. Gorillerin inceleme altına alındığı ve sırasıyla teste tabi tutulduğu Ayna testi de tek başarılı goril olarak geçtiği sınavlardan biridir aynı zamanda. Mizahi ögeleri de hayatında kullandığına şahit olunan Koko, kullandığı dili zıt yönlü ifadelerle ortaya koyarak, bilinç altındaki zihin teorisinin ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır. Bilişsel anlamda kontrol ve algılama özelliğinin üst düzey görüldüğü bir goril olan Koko, iki bin kelimeyi anlayabiliyor ve bin adet işaret diline ait kelime ile konuşabiliyordu. Batı ova gorili olan Koko’nun soyu aslında nesli tükenmekte olan goril ırklarından biridir. Günümüzde hayvanların iletişim yönünde insanlarla kurduğu davranışsal yolların daha geliştirilmiş metotlarıyla ölçümlendiği de bir gerçek.

Dünyadaki en ilginç 15 hayvan özellikleri yazımıza linke tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Goril Koko’nun Zeka Yaşı

Goril Koko’nun 5 yaşına kadar olan zeka yaşını ölçme anlamında Cattell Bebek Zekası testi ve Peabody resimli zeka testlerinden geçmiştir. Test sonucunda 70-90 aralığında bir iq değeri olduğu belirlendi. Goriller ve insanlarda karşılaştırma anlamında bu testin yanıltıcı payının olduğunu öne süren Patterson, motor tepkilerin iki canlı türü arasında farklı zamanda olgunlaşma gösterdiğini de sözlerine eklemiştir. Aslında deneysel metotların ve hayvan psikoloğu yardımıyla gerçekleşen eğitimleri takibi de bu süreci hızlandırmaktaydı. Gorillerin dünyasına ait aynı zamanda bir reklam yüzü de olabilmişti Koko. Goril Vakfı'nın çalışmalarını insanlara aktarmak üzere pek çok ünlü aktör ve aktris projelerde yer almayı tercih etmişti. Koko’yu yakından tanıyanların emin olduğu bir diğer özelliği de ezberine aldığı kelimelerin özelliklerine göre ayrılması. Yani Koko, öğrendiği eşya isimlerinden nesnelere kadar, bazı nesnelere farklı, şekline göre yeni adlar verebiliyordu. Testlerde ortaya çıkan bir başka durum ise Koko’nun zekasını ölçmede yararlanılan tekniklerde 4 yaşındaki bir yavru goril olarak zeka yaşının aynı yaşlarda bir insan yaşından sadece beş ay geri olduğu yönündedir. Kendi benliğinin farkında bir duyguyla hareket eden ve sahiplenme dürtüsü taşıyan bir gorildi o aynı zamanda. Gördüğü canlıların görüntüsünden ne hissettiklerini anlatabilecek ifadeler de kullanmıştır. Örneğin, acı çeken bir atın yüzüne bakıp, “At üzgün” demiştir. Sebebi kendisine sorulduğunda “dişleri” şeklinde bir yanıt vermiştir.

Koko’nun Evcil Bir Kediyi Sahiplenişi

İnsani pek çok özelliğe sahip olan bu gorilin kendisine hediye olarak verilmesini arzu ettiği bir yavru kedi sahiplenme öyküsü de vardır. Kendisine yeni yıl hediyesi olarak alınan ve ismini “All-Ball” koyduğu bir kediyi annesi gibi sahiplenmiştir Koko. Yavru kediye bir anne gibi bakıp emzirmeye kalkan oyunlar oynayan bir ebeveyndi artık Koko. Hatta çalışanlar, Koko’nun bu kediyi beslenme konusunda da eğiteceği yönünde ümitli açıklamalar bile yapmaktaydılar. Sevecen ve ilgi doluydu. Öyle ki, duygularını da insan gibi yaşayan bu türün bir temsilcisi olarak, kedinin araba altında kalarak öldüğü günden sonra da Koko yas tutarak duygularını belli etmiştir. Koko’ya daha sonraki sene iki yeni Mansk cinsi yavru kedi hediye edilerek kendisinin onlara isim vermesi yönünde hareket edilmiştir.

Washoe ve Evlatlığı

Goril Koko’nun yeteneği ve zekası kuşkusuz onu türünü diğer canlılardan ayıran özellikleri arasındaydı. İsmi Washoe olarak bilinen ve Koko ile neredeyse birçok eğitime dahil olmuş olan şempanze ve evlatlığı Loulis işaret dilini kullanıp 250 kelimeyle ifade edebilen diğer türler olarak Koko’nun beraberinde araştırmalara konu olmuştur.

Koko’nun Dünya Çapında Tanınması

Koko’nun bu üstün yetenekleri, duygularını belli eden tavırları, işaret diliyle kullandığı ifadeler dünya çapında etki yaratmıştı. İlk olarak National Geographic dergi kapağında 1978 senesinde yer alan Koko, kapak görseliyle aslında ne kadar farklı bir canlı olduğunu da insanlara açıklamış oluyordu. Aynada kendi yansımasında fotoğrafını çeken bir görüntü o dönem çok konuşulmuştu. Yine aynı derginin 1985 senesindeki bir sayısında Koko’nun sahiplendiği kedi yavrusu All-Ball ile olan fotoğrafı da ilgi çekmiş bir başka detay olarak hafızalara kazınmıştır. Koruma alanına girmesine izin verilen dünyaca ünlü pek çok star, onunla etkileşime girmek için adeta yarış halindeydi. Bunlar arasında, Leonardo Di Caprio, Sting, Peter Gabriel, Robin Williams ve Betty White’yi sayabiliriz.

Koko’nun Yaşamının Son Yılları

Sahibesi ve eğitmeni olan Patterson, Koko üzerinde yapılacak tüm keşifleri detaylandırmıştır. Koko, 2000 senesinden itibaren California’da bir rezervde  Michael ve Ndume isimli gorillerle birlikte yaşamını sürdürdü. Yaşamının son demlerinde Koko’nun ağırlığı 130 kiloyu bulmuştu. Gorilla Vakfına ait California Woodside koruma bölgesi Koko’nun son günlerini geçirdiği yer olmuştur.

Koko, 19 Haziran 2018 tarihinde sabah uykusunda ölü olarak bulundu. Yaşamı boyunca pek çok belgesel, film ve kitaba konu olmuş BBC belgeselinin aranılan yüzü Koko, 46 yaşında hayata veda etmiştir. Gorilla Vakfı ve onu takip eden birçok insanda bu durum oldukça üzüntü yaratmıştır.