Varoluşla İlgili Soru Soran, Akıllı Papağan Alex

Hayvanlar alemi, bizleri oldum olası şaşırtmış hatta bazen bu kadar zeki oluşları nedeniyle ezberlerimizi bozmuş ilginç bir dünyadır. Türü ne olursa olsun bizlere arkadaşlık eden bu sıcakkanlı canlılar, görünümleri, taklitleri ile neredeyse bir tasarım harikası diyebileceğimiz özelliklere sahiptirler. Kuşların da zaten ne kadar zeki olduğu herkesçe malum. Bir de onların insana daha yakın gelen türlerinden olan papağanlar, zeki olmanın yanında neşe kaynağıdırlar. Onların eğitilmesi hatta konuşturulması için üzerinde çaba gösteren pek çok insan için papağanlar, kuş cinsleri arasında ayrı bir yere sahip olarak görülmektedir. Bugün yazımızın konusu papağanlarla ilgili, daha doğrusu dünyanın bilinen en akıllı papağanı Alex’i sayfamıza taşıyacağız.

Dünya'daki en ilginç 15 hayvan ve özelliklerini okumak isterseniz linkteki yazımızda..

Gelin, şimdi ilginç özellikleri ile hafızalarda yer etmiş akıllı papağan Alex’in öyküsü nasılmış, bir göz atalım.

Alex’in Yaşam Serüveni

Bir Afrika gri papağanı olan Alex (1976-2007) yılları arasında yaşamış, üzerine birçok araştırmaların da yapıldığı ilginç, zeki bir papağandır. Sahibi Amerikalı profesör,araştırmacı Irene Pepperberg’in onu henüz 1 yaşında iken bir pet shoptan almasıyla serüveni başlayan Alex, kısa sürede  tavırlarıyla, sahibinin ilgisini çekmeyi başarmıştır. Alex’in sahibi ve hayvan psikoloğu olan Irene Pepperberg onun kelimeleri çabuk hafızasına almasını ve iletişim kurarken insana odaklı oluşunu gözlemlemiş ve araştırmalara konu olmasını istemiş bir yaşam partneridir.

Alex Üzerinde Yapılan Deneyler

Alex’in üstün zekalı bir papağan olduğundan emindi Pepperberg fakat yine de yanılma payı olabileceğini düşünüyordu. Henüz daha 1 yaşında iken Alex’in bu farklı durumunun incelenmesi için, Harvard, Arizona ve Brandeis Üniversitesi, davranış bilimi uzmanları onu testlere tabii tutmak istedi. Bu testlerde öncelikle Alex’in akıl yaşı, konuşmalara verdiği tepki ve dili kullanma becerilerinin ölçümlenmesi isteniyordu. Yapılan testler sonucu Alex’in iq’sunun 77 olduğu ortaya çıktı. Üzerinde ilginç analizlerin yapıldığı Alex aslında, iletişim kuramadığımızı düşündüğümüz hayvanlar alemi için de bizlere çok ilginç göndermeler yapmaktaydı. Belki onlarla kurulan telepatik bağın çok daha ötesine bizleri taşıyan Alex’in bu konuda öncülerden biri olduğunu söylememiz yanlış olmaz. Yapılan incelemelerde ayrıca Alex’in nesneler arasındaki farkı gördüğü, tanımlama yapabildiği de ortaya çıkmıştır. Farklı şekillerde gösterilen yedi adet rengin adını karıştırmadan söyleyebiliyordu. Sayı sayma konusunda da becerisi olan Alex 6’ya kadar sayabiliyor, 50 adetten fazla nesnenin adını söyleyebiliyordu. İnsani bazı özellikleri taşıdığı fikri de kimi zaman insanlara geçiyordu. Çünkü Alex’in bir papağan olarak duygularını yansıttığı, öfke ve şaşkınlık yansıtma özelliği de vardı. Zaman içinde öğretilenleri anlıyor ve hafızasında işlem yapan bir papağan olma özelliğini kazanıyordu. Öyle ki gün gelecek, insanların bile bazen zorlanabildiği toplama çıkarma gibi matematiksel dört işlemden ikisini gerçekleştirecekti. Alex, çıkarma işlemi sonucu sıfır olan bir işleme sıfır sayısını bilmediğinden “hiç” sözü ile yanıt vermiştir.

Konuşan kuş türlerinin bakımı ve beslenmesi linkteki yazımızda!

Alex’in Üstün Yeteneği

Kuşların Einstein’i lakabı onu gözlemleyen birçok insan tarafından kendisi için konulmuş bir lakaptı. Dikkatini ölçme anlamında yapılan testlerde göz hareketleri ve tepkileri ilgiyle takip edilmiştir. Peş peşe verilen rakamları toplayıp sonucunu yüksek sesle söylemesi de oldukça sevimli bulunmuştur. İnsanlar artık Alex ile ilgili her gün yeni şeyler keşfetmek ve onu görüntülerde görmeye öyle alışmıştı ki, her geçen zaman ona dair yeni bir bilgi artık şaşırtıcı gelmiyordu. O artık bizden biriydi denildi kimi zaman. Aslında bu canlılar hep bizimleydi fakat Alex’in bu çabalarının bizden biri olma niyetiyle gerçekleştiğine dahi yorumlar oldu kimi zaman. Neticede araştırmalar kuşların da bir şempanze gibi zeki olduğuna dair sonuçlar ortaya koymuştu. Aslında hem eğlendirici hem de şaşırtıcı olan bir jako türü olan bu papağanın kendi varlığının farkında oluşu da ilginçtir.

Kuşlar nasıl konuşturulur merak ediyorsanız, linke tıklayarak yazımızı okuyabilirsiniz.

Alex'in Varoluşla İlgili Sorgulaması

Alex, insan dışı bir varlığın kendisini ilk kez sorguladığı bir canlı olarak kayıtlara geçmiştir. Aynaya bakıp kendi rengini “Ne renk?” diye sorup gri yanıtını alması ve arkasından bunu tekrarlaması da bu örneklerden bir tanesi. Piaget dil testi sonucu 100’den fazla kelimeyi öğrenip konuşabilecek dil becerilerine sahip Alex’in belli şekiller arasında boyut farklılıklarını da bildiğini ve yön duygusuna sahip olduğunu da söylemeliyiz. “Büyük-küçük”, “üstünde-altında”, “aynı-farklı” gibi kendisine yöneltilen talimatlara uygun yanıtlar verebilmekteydi. İki ayrı meyvenin adını birleştirip kelime oyunları yapması bir başka özelliği. Alex’in eğitimcisi Pepperberg, bu sevimli papağanın kimi zaman sorulardan fazlasıyla sıkıldığını ve yanlış cevaplar vererek kaytarmaya çalıştığını da belirtmiştir. Hatta sıkıldığı zamanlar kafese dönmek için “Geri gitmek istiyorum” dediği de görülmüştür. Pepperberg, bir söyleşisinde Alex’e verilen eğitimlerin ve yapılan incelemenin bazen onu kızdırdığını, tepkilerinden ve herkesle dalga geçişinden anladığını dile getirmiştir.

Alex'in Ölümü

Televizyon şov programlarının bir dönem aranan yıldızları arasına bile giren Alex’in ünü, 31 yıllık yaşamının son bulduğu zamana denk gelmiştir. Jako türündeki papağanların normal ömrünün 70 yıla kadar sürdüğü bilinir. Ancak Alex’in bu zamansız ölümü, onu tanıyan ve takip eden pek çok insanı yasa boğmuştur. Alex, ölümünden önce sahibiyle konuşmuş, “seni seviyorum, iyi birisin, üzülme, hoşça kal” sözleriyle veda etmiştir.