Kurtuluş Savaşı'mızın toplumsal hayatımız üzerindeki etkilerinin edebiyat ürünlerine yansıması, hele o yıllarda, kaçınılmazdı. Milli Mücadele yılları ve o yıllarda yaşananlar ister istemez, Türk edebiyatında özellikle Cumhuriyet’in erken döneminde tercih edilen konuların başında gelmiştir. Bazı romanlar doğrudan savaş ve mücadeleyi işlerken bazılarında savaş zamanı arka plan olarak kullanılmıştır. Yakın dönem edebiyatımızda da Kurtuluş Savaşı ve Milli Mücadele unsurlarını başarıyla ele alan önemli romanlar bulunmaktadır. Bazı yazarlarımızın konu ile ilgili birden fazla eseri bulunduğundan romanları yazarlar başlığında derledik.

1. Halide Edip Adıvar

Ateşten Gömlek (1922)

İzmir’in işgali sırasında kocası ve çocuğu öldürülen Ayşe’nin, akrabası Peyami’nin yanına İstanbul’a gidişi; oradan beraberce Anadolu’ya geçip Milli Mücadele’ye katılışları anlatılır. Mücadele koşullarında iki adam Ayşe’ye âşık olur. İnsanların savaşta bile hayata tutunmak için nedenleri vardır. Aşk bu eserde bu amacı sembolize eder.

Vurun Kahpeye (1926)

Afyon’un küçük kasabasında öğretmenlik yapan genç ve idealist Aliye öğretmenin Yunanlılara ve cahil kasaba halkına karşı verdiği mücadeleyi anlatır. Yunan işgaline çanak tutan Türklerin sert şekilde eleştirildiği eser, dönemin Anadolu insanının yoksulluğunu da vurgulamaktadır.

2. Aka Gündüz

Dikmen Yıldızı (1927)

Kurtuluş savaşı zamanında, romanın başkahramanı Yıldız ile Yüzbaşı Murat nişanlıdırlar. Murat’ın gizli görevle gönderildiği cephede öldüğü haberi gelir. Yıldız ruh sağlını kaybeder. Genç kızın şahsi psikolojisi ve duyguları özelinde, Kurtuluş Savaşı’nın bazı destansı yönleri okuyuculara aktarılmıştır.

Ayrıca Türkiye’nin İlk Yerli Otomobili: Devrim adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.

3. Yakup Kadri Karaosmanoğlu

Sodom ve Gomore (1928)

İşgal halindeki İstanbul’da yaşanan, tiksinti veren menfaat ilişkilerini; insanların para hırsıyla ve gösterişli hayatlar yaşamak maksadıyla, ne hallere düşebileceklerini anlatan roman, işgal kuvvetleriyle memleketin yerlileri arasında geçmektedir.

Yaban (1932)

Dünya Savaşı yıllarından, Sakarya Meydan Muharebesi'ne kadar geçen sürede yaşananları anlatır. Dünya Savaşı’nda kolu kopan yedek subayın, Eskişehir civarındaki köye gidişini ve orada yaşadıklarını konu alan roman burada yaşayan köylülerin Milli Mücadele’ye bakış açılarını çarpıcı biçimde aktarmaktadır.

Ankara (1934)

Sakarya Meydan Muharebesi öncesinden başlayarak, Ankara hükümetinin yönetimi ele geçirişini ve Cumhuriyet rejiminin ilk yıllarını anlatan eserdir. Bu romanda yazarın özlediği, özlemini çektiği geleceğin Ankara’sı dolayısı ile Türkiye’si anlatılmaktadır.

4. Mehmet Rauf

Halas (1929)

Mehmet Rauf Milli Mücadele döneminde tanıklık ettiği olayları kaleme almıştır. Anadolu'nun işgal edilmesini ve Milli Mücadele'yi anlatır. Savaş sonrasında Halide Edip ve birkaç arkadaşıyla beraber çıktığı İzmir yolculuğunda tanıklık ettiği olaylar da kitabın konusudur.

5. Mithat Cemal Kuntay

Üç İstanbul (1938)

Romanda İstanbul'un yaşadığı İstibdat dönemi, İttihat ve Terakki dönemi ve Mütareke dönemi konu edilir. 1936 yılından geriye dönerek Osmanlı Devleti'nin hangi şartlar altında ve hangi kişilikler sebebiyle çöktüğü anlatılır. Her üç dönemde de yaşamış olan Adnan ve çevresindekilerin bu devirlerin özelliklerine göre yaşadıkları hayat ön plandadır.

6. Peyami Safa

Biz İnsanlar (1939)

Romanda savaş yıllarının toplumsal hayatı ve ahlaki değerleri perişan eden ortamında dürüstlüğün ve idealizmin savunması yapılmıştır. Fakir ve vatansever gencin üst tabakaya mensup kızı sevmesi ve ona kavuşmak uğruna karşılaştığı yıkıcı travmalar ana konuyu oluşturmuştur.

7. Refik Halit Karay

Çete (1940)

İstanbul’da Fransızca öğretmenliği yapan Nezih Suat’ın Türk topraklarının işgal edilmesini hazmedememesi üzerine düşmanla savaşmak için ‘Kıran’ adında çete oluşturması ve Anadolu’nun kurtuluşunda başarı sağlaması romanın ana konusudur.

8. Kemal Tahir

Tahir’in işgal ve mücadele yıllarını anlatan üçlemesidir:

Esir Şehrin İnsanları (1956)

1. Dünya Savaşı sırasında İstanbul'da bulunan sivil aydınlar imparatorluk ordularının yenilgiyi kabullenip silahlarını teslim ettikleri dönemde, en ümitsiz koşullar altında ellerini taşın altına koyarlar.

Esir Şehrin Mahpusu (1961)

Hapse düşen Kamil Bey burada kendisiyle, ailesiyle ve mensubu olduğu Osmanlı aristokrasisiyle iç hesaplaşması yaşar. Anadolu'da gitgide güçlenen Kuva-yi Milliye direnişi devam ederken Kamil Bey kendisini Kurtuluş Mücadelesi ile yeniden yaratmaya karar verir.

Yorgun Savaşçı (1965)

Milliciler artık Anadolu’dadır. Kamil Bey de Anadolu'da ve serbesttir. Bütün Türkiye'yi kuşatan özgürlük rüzgârları esmeye başlar. Kamil Bey, yıllardır özlemini duyduğu biricik kızı Ayşe'ye kavuşmaya çalışırken, savaştan yüz binlerce insanın kanıyla kurtulan vatanda artık demokrasi mücadelesi verilmektedir.

9. İlhan Tarus

Tarus’un işgal ve mücadele yıllarını anlatan üçlemesidir:

Var Olmak (1957)

Çanakkale Biga’da 1. Dünya Savaşı sonrasında toplumsal yaşam; işgal zamanlarının bölge insanı üzerindeki etkisi ve dönemin genel durumu anlatılır.

Hükümet Meydanı (1962)

Kasaba halkının tek tek her bireyi ile birlikte; ağalara, elebaşlarına ve kaçak askerlere karşı mücadele veren, öte yandan düşmanla çarpışan askerlerin trajik öyküsü anlatılır.

Vatan Tutkusu (1967)

Kurtuluş Savaşının başında Ege'de Yunan saldırısına karşı gerçekleşen direnişi ve Kuva-yi Milliye'nin doğuşunu anlatır.

10. Samim Kocagöz

Kalpaklılar (1962)

Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve çevresindeki direniş eylemleri, İstanbul'daki vatanseverlerin mücadeleye destek veren gizli faaliyetleri, direnişi baltalamaya çalışan Padişah yanlısı eylemlere rağmen zaferin kazanılmasını anlatır.

Doludizgin (1963)

Kalpaklılar’ın devamı olan roman, düzenli ordunun kurulması, İnönü, Sakarya ve Dumlupınar savaşları ile süvari birliklerinden kaçan düşmanın, denize döküldüğü İzmir’e kadar kovalanmasını destansı biçimde anlatır.

11. Attila İlhan

Kurtlar Sofrası (1963)

Kurtuluş Savaşı’na katılmış, Kuva-yi Milliye ruhuyla dolu gazeteci Mahmut Ersoy'un Atatürk devrimi sonrasında meydana gelen yolsuzlukları araştırması ve diktatörlük teşebbüslerini kurcalaması yüzünden öldürülmesini ve kız arkadaşı Ümit'in olanlarla ilgili esrar perdesini kaldırma çabalarını anlatır.

Sırtlan Payı (1975)

Miralay Ferit, Kuva-yi Milliye’ye katılarak bağımsızlık savaşı vermiştir. 1960 ihtilalinden kısa süre sonra hastalanır. 70 yaşındaki adam hasta yatağında yaşananları sorgularken geçmişi düşünmeye başlar. Mustafa Kemal ve arkadaşlarına yardım etmek için çabasını ve düzenli ordunun kurulmasıyla birlikte bağımsızlık savaşına katılmasını hatırlar.

Allah’ın Süngüleri: Reis Paşa (2002)

Attilâ İlhan'ın ‘Aynanın İçindekiler’ serisinin altıncı romanıdır. Kurtuluş Savaşı'nı, Atatürk ve çevresinin o dönemde yaşadıklarını anlatır. Savaşın en hareketli günlerini Mustafa Kemal'in yaşamı içinde ele alan roman, ordunun İzmir'e girişi ve Trakya'nın da geri alınması ile son bulur.

12. Tarık Buğra

Küçük Ağa (1963)

1.Dünya Savaşı’nın ardından Osmanlı Devleti gücünü ve heybetini yitirmeye başlamış, isyanlar ve işgallerle zayıflamıştır. Romandaki olaylar bu dönemde, Anadolu’nun Akşehir kasabasında geçer. Kasabadan başlayan yolculuk, kurtuluş mücadelesi ile devam eder.

Küçük Ağa Ankara'da (1966)

Devam kitabı olan romanda Kuva-yı Milliye döneminin en önemli ve çarpıcı olaylarından Çerkes Ethem olayı, sade fakat etkili biçimde anlatılmaktadır.

13. Halide Nusret Zorlutuna

Aşk ve Zafer (1966)

Milli Mücadele’nin gerek Anadolu’da gerekse İstanbul’da yarattığı değişimleri, Halide Nusret’in izlenimleriyle anlatıyor. Romanı dikkat çekici kılansa Halide Nusret’in biyografisinden güçlü izler taşımasıdır.

14. Hasan İzzettin Dinamo

Kutsal İsyan (1966)

Millî Mücadele üzerine yazılmış en uzun soluklu romandır. 8 ciltlik kitapta Kurtuluş Savaşı, öncesinde yaşanan olaylardan başlanarak ve tamamen yaşanmış olaylardan kurgulanarak; oldukça ayrıntılı, kronolojik ve edebi teknik içerisinde anlatılır.

15. Ahmet Hamdi Tanpınar

Sahnenin Dışındakiler (1973)

Milli Mücadele yılları anlatılırken mahalle, ev, kadın, aşk, kimlik, toplum gibi konulara ilişkin; dönemsel çerçeveleri anlatır. Sahnenin dışındakiler, İstanbul; sahnenin içi ise Anadolu'dur. Modernleşmekte olan Türk kadınını simgeleyen Sabiha, kadın hakları konusundaki mücadelesiyle dikkat çeker.

Ayrıca Türkiye’nin İlk Yerli Yolcu Uçağı Ve Nuri Demirağ adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

16. İlhan Selçuk

Yüzbaşı Selahattin'in Romanı (1975)

Değer yargılarıyla beraber dibe vuran Osmanlı İmparatorluğunun yerine yeni imparatorluk kurmak isteyenlerin dramına karşılık; devletin çöküşünü engellemek isteyen askerin fedakârlık destanını anlatır.

17. Talip Apaydın

Yazarın Kurtuluş Savaşı’nın bütün aşamalarını anlattığı Toz Duman İçinde, Vatan Dediler ve Köylüler adlı kitaplardan oluşan üçlemesi:

Toz Duman İçinde (1974)

Kurtuluş Savaşı yıllarında Molla Mahmut şahsında Türk köylüsünün durumu, köylülerin birbirleriyle olan ilişkileri, Yunanlılara karşı kurulan çeteler anlatılır. Molla Mahmut düşmanı kovmak için kurulan çeteye katılır. Padişaha karşı muhalif tavır sergiler.

Vatan Dediler (1976)

Köyünü terk ederek önce vatanı savunan Kuva-yi Milliye çetelerine, ardından orduya katılan Molla Mahmut ve Haceli ile arkadaşlarının yer aldıkları İnönü Savaşları ve Büyük Taarruz’da verdikleri destansı mücadeleyi anlatır.

Köylüler (1991)

Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasının ardından Milli Mücadele’ye katılan Mahmut ve Haceli kim bilir kaç yıl kaldıkları cepheden köylerine geri dönerler ama elde avuçta yoktur. Savaşta şehit düşüp geri dönemeyenler, gazi olarak dönenler, savaşın çilesinden aklını kaybedip gelenler vardır. Köyün imamı da hala oradadır; savaşta köylüsünü Yunan’a kırdıran, onlara köçek oynatan… Kısaca, daha çok işleri vardır.

18. Hıfzı Topuz

Milli Mücadelede Çamlıca'nın Üç Gülü (2002)

Roman Osmanlı’da Hariciye Nazırlığı görevinde bulunmuş Hulusi Bey adındaki devlet adamının üç kızının Milli Mücadele’ye olan katkılarını konu alıyor. Yazarın anılara ve belgelere dayanarak yazdığı roman Çamlıca’lı kızların yaşadıklarından hareketle, Kurtuluş Savaşı'nın yeraltı örgütlerini, ajanlarını ve gerçek halk hareketinin unutulmuş kahramanlarını anlatıyor.

19. Turgut Özakman

Şu Çılgın Türkler (2005)

Kitabın başında Mondros Mütarekesi ile 2. İnönü savaşı arasında geçen döneme yer veriliyor. Sonrasında altı yüz elli sayfalık destan başlıyor. Türk tarafından Yunan tarafına, İstanbul’dan, İngiltere’ye canhıraş ayrıntılarla sürüklüyor okuyucuyu roman ve bu ahlaksız işgal karşısında topyekûn direnişe geçen Anadolu’yu anlatıyor.

20. Ayşe Kulin

Veda/Esir Şehirde Bir Konak (2008)

Mondros Mütarekesi sonrasında, İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u işgal ettiği yıllarda geçiyor hikâye. Milli Mücadele yıllarındaki İstanbul arka planında; Osmanlı’nın son maliye nazırlarından Ahmet Reşat Paşa'nın konağında yaşanan çaresiz aşkı anlatır.