Günlük konuşma dilinde bazı durumları daha iyi ifade etmek için kullanılan atasözleri ve deyimler genellikle yanlış kullanılmaktadır. Doğrusunu öğrenmekten şaşıracağınız yanlış kullanılan atasözleri ve deyimler bu sayede daha özenli bir dil kullanımını da olanak tanıyacaktır.
Su Küçüğün Söz Büyüğün
Yanlış kullanılan atasözleri arasında sık kullanıldığı için öne çıkan “su küçüğün, söz büyüğün” sözü esasında “sus küçüğün, söz büyüğün” olarak kullanılması gerekmektedir. Bu bakımdan susma payının küçük olanlar için verildiği ve büyüklerin konuşmasına dahil olmaması gerektiği ifade edilen atasözü, günlük kullanımda “su” olarak kullanıldığı için yanlış olarak kullanılmaktadır.
Su Uyur Düşman Uyumaz
Esasında atasözlerinde herhangi bir mantıksal açıklama beklenmez ancak yine de sözlerin birbirleri ile uyumlu olması gerekmektedir. Fakat “su uykusu” diye bir karşılık olmadığı için bu atasözündeki ifade temelde yanlış kurulmaktadır. Temelde “sü uyur düşman uyumaz,” şeklinde kullanılmalıdır. Eski Türkçe’de “sü” asker anlamına gelmektedir. Bu bakımdan anlam da “asker uyur, düşman uyumaz” şeklinde karşılanmaktadır.
Ana Gibi Yar, Bağdat Gibi Diyar Olmaz
Yanlış kullanılan atasözleri arasında sık kullanılan “ana gibi yar, Bağdat gibi diyar olmaz,” sözü günlük kullanımda çarpıtılarak “anne” anlamında kullanılmaktadır. Aslında ise ifadenin doğrusu “ane gibi yar, Bağdat gibi diyar olmaz,” şeklinde olmalıdır. Ane bölgede yer alan bir uçurumun adıdır, yar ise eski Türkçe’de “uçurum” anlamına gelmektedir. Bu bakımdan “Ane gibi yar,” ifadesinden “ane gibi uçurum” anlamı çıkarılmalıdır.
Güzele Bakmak Sevaptır
Günlük yaşamda sık kullanılan yanlış atasözleri arasında yer alan güzele bakmak sevaptır sözünün doğrusu güzel bakmak sevaptır şeklindedir. Eski zamanlarda yaşayan bir mahalle delikanlısı bir gün sokakta yürürken, çok güzel bir kıza denk gelir ve ona bakmaya başlar. Ancak o kadar çok ona bakar ki kız rahatsız olur ve yanına gelerek “ne bakıyorsun?” diye çıkışır. Mahalle delikanlısı ise daha önce duyduğu “güzel bakmak sevaptır” sözünü tam hatırlayamaz ve “güzele bakmak sevaptır” şeklinde kıza söyler. Kız ise bu yanıttan çok etkilenir. O günden beri ise söz, yaygın bir şekilde yanlış olarak kullanılmaktadır.
Ayrıca dünyanın en güzel atı Ahal Teke özellikleri yazımızı da inceleyebilirsiniz.
Saatler Olsun
Tıraş ya da yıkanma sonrasında sık kullanılan bir ifade olan “saatler olsun” sözü esasında sıhhatler olsun şeklinde kullanılmalıdır. Sıhhat, Arapça’da sağlık anlamına geldiği için birisine sıhhatler olsun demek, sağlıklı olsun anlamına gelmektedir. Ancak Türkçe’de hiçbir anlama gelmemesine rağmen tıraş ya da banyo sonrasında saatler olsun sözcüğü kullanılmaktadır.
Sıfırı Tüketmek
Yanlış kullanılan atasözleri arasında aslında yanlış kullanımıyla da bir anlam taşıyan “sıfırı tüketmek” ifadesinin doğrusu ise “zafiri tüketmek” sözüdür. Zafir, özellikle tasavvufta önemli bir kavram olup kişinin kendinden geçme anını ifade etmektedir ve bu durumda da “zafiri tüketti” sözü kullanılırmış. Sözcüğün benzerliğinden dolayı ise ifade “sıfırı tüketmek” olarak yaygın olarak kullanılmaya başlanmış.
Eşek Hoşaftan Ne Anlar?
Tamamen bir anlam kaymasına uğrayarak farklı bir anlama dönüşen “eşek hoşaftan ne anlar,” ifadesi özgün halinde “eşek hoş laftan ne anlar,” olarak geçmektedir. Bu bakımdan karşı tarafa bir şeyler anlatmanın mümkün olmadığı durumları karşılarken, dildeki değişimler sebebiyle hoşafa dönüşmüş ve böylece hiçbir şeyi beğenmeyen kimseler için sarf edilir olmuştur.
Kısa Kes Aydın Havası Olsun
Genelde oyun havası ile ifade edilen bu sözün doğru kullanımı “Kısa kes aydın abası olsun” şeklindedir. Aydın abası, bölgeye özgü kısa kollu bir kıyafettir ve bu şekilde kullanımı ile birlikte az ve öz konuşmayı ifade etmektedir. Yanlış kullanılan atasözleri arasında sık kullanılan bir sözdür.
