Yunuslar inanılmazdır! İnsanlarla pek çok duygusal benzerliği paylaşan, sosyal açıdan yetenekli, zeki, çevik, neşeli ve oyuncu canlılardır. Üstelik yunusların etkileyici pek çok türü olmasına rağmen hepsinin kendine özgü özellikleri ve kimlikleri vardır. İşte yunus türleri, özellikleri ve yunuslar hakkında bilinmeyen ilginçler gerçekler…

Yunuslar Hakkında Genel Bilgiler

• Şu anda 42 yunus türü ve 7 tanesi domuz balığı olarak bilinen ‘porpoises’ türü vardır.
• Yunuslar deniz memelileridir. Hava solumak ve gençlerine hayat vermek adına doğum yapmaları için yüzeye çıkmaları gerekir.
• Yunus hamileliği 9 ila 16 ay arasında sürer. Anne yunus, yavrusunu sütle besler. Yerleşik orkaların oğulları ve kızları, hayatları boyunca anne aileleriyle beraber kalırlar.
• Yunuslar balık, kalamar ve kabuklularla beslenirler. Yiyeceklerini çiğnemezler ancak yutmadan önce daha küçük parçalara ayırabilirler.
• Tüm yunus türlerinde konik şekilli dişler görülür. Boz yunusta 14, dönücü yunusta ise 240 adet diş olabilir.
• Orka (katil balina olarak da bilinir) en büyük yunus türüdür. Beyaz başlı yunus ve La plata yunusu ise en küçük iki türdür.
• Dört nehir yunusu türü, Asya ve Güney Amerika’nın büyük su yollarında yaşar.
• Yunuslar iyi gelişmiş iletişim ve ekolokasyon becerileri için kullandıkları tıklama, ıslık ya da cıyaklama gibi pek çok seslendirme çeşidine sahiptir.
• Ömürleri, daha küçük yunus türlerinde yaklaşık 20 seneden, orkalar gibi büyük türlerde 80 sene veya daha fazlasına kadar değişebilir.
• Beyaz başlı yunus nesli en çok tehlikede olan türdür. Geriye yalnızca 50 bireyden az kalmıştır.

Ayrıca Hayran Kalacağınız En Farklı Renklerde 15 Balık adlı yazımıza göz atın!

Kaç Tür Yunus Vardır?

Şu anda 6 ailede gruplandırılmış 49 yunus ve domuz balığı türü vardır; okyanus yunusu ailesi 38 üye ile açık ara en büyüğüdür. 7 adet domuz balığı ve 4 adet nehir yunusu ailesi vardır. Ancak bu sınıflandırmalar değişmez, kati bilgiye dayanmaz; daha fazla keşif yapılıp daha fazla bilgiye ulaşıldıkça sınıflandırmalarla ilgili müzakereler devam edecek ve bazı yunus türlerinin daha fazla alt türe ayrılması muhtemel olacaktır.

İsimler ve takma isimler kesinlikle kafa karıştırıcı olabilir. Örneğin pilot balina, katil balina, sahte katil balina ve elektra balina dahil olmak üzere ‘balina’ kelimesini içeren 8 yunus türü vardır. Ayrıca iki türün isminde ise hem balina hem yunus kelimeleri vardır: kuzey gerçek balina yunusu ve güney gerçek balina yunusu. Dolayısıyla hem bilim insanlarının hem de bizim kafamızın karışmaması elde değil!

Yunuslar Nerede Yaşar?

Yunuslar dünyanın denizleri, okyanusları ve bazı nehirlerinde yaşarlar. Kimi yunus türleri kıyı bölgelerinde yaşamayı tercih ederken diğerleri kıyıdan uzakta, denize daha uzak olan sığ su parçalarına yakın yaşamayı tercih ederler. Orkalar, Kuzey Kutbu ve Antarktika’da yaşayan tek yunus türüdür. Büyük ebatları, dondurucu denizlerin sert soğuğuna karşı daha fazla koruma sağlamaktadır. Yunusların çoğu sıcakkanlı memeliler olduğu için tropik ve ılıman suları tercih ederler, bu ortamlarda vücut sıcaklıklarını düzenlemeleri daha kolaydır.

Amazon nehri yunusu ve Güney Asya nehir yunusu gibi nehir yunusları, hayatlarını okyanustan çok uzaktaki tatlı su nehirlerinde ve göllerde geçirirler; çoğu zaman ‘gerçek nehir yunusları’ olarak tanınırlar. Nehir yunusları denen başka grup yunus daha vardır. Bunlar, bazıları kalıcı olarak tatlı su nehirlerinde yaşar ve deniz yunusu türlerinin tatlı su popülasyonlarıdır. Bunlar arasında Haliç yunusu, Irrawaddy yunusu, Guyana yunusu ve sırt yüzgeçsiz yunus vardır.

Yunuslar ve Balıkların Farkı

Yunuslar çeşitli yönlerde balıklardan farklılık gösterir. Hem yunuslar hem de balıklar tüm hayatlarını suda yaşamaya uyum sağlamışlardır. Her iki türün de aerodinamik gövdeleri ve yüzgeçleri vardır. Ancak yunuslar memelidir ve bu nedenle hayatta kalmak için hava solumaları gerekir. Dolayısıyla düzenli olarak yüzeye çıkmaları gerekir, aksi takdirde boğulurlar. Balıklar ise sudaki oksijeni alarak yüzeye çıkma ihtiyacı duymazlar.

Yunuslar, bacakları vücutlarının altında olan kara memelilerinden evrimleşmiştir. Sonuç olarak, yunusların kuyrukları aşağı-yukarı hareket ederek yüzerken, balıkların kuyruğu bir yandan diğer yana doğru hareket eder. Öte yandan, yunuslar sıcakkanlıdır ve onları sıcak tutması için vücutlarında epey yağ vardır. Balıklar ise soğukkanlıdır ve kendilerini sıcak tutmak için vücut yağına ihtiyaç duymadan suyun farklı sıcaklıklarına uyum sağlayabilirler. Ayrıca çoğu balık türünün yumurtladığı bilinir ve 1 yılda yüzlerce yumurta bırakabilirler. Yunuslar ise her 1-6 yılda bir tek bebek doğurur ve daha sonra bebeklerini sütle beslerler.

En Büyük Yunus

Yunus ailesinin en büyük üyesi orkadır (katil balina). Daha büyük erkek bireyler 9,8 metreye kadar büyür ve ağırlıkları 10.000 kilograma kadar çıkabilir. Siyah ve uzayan sırt yüzgeçleri 2 metreye kadar büyüyebilir ve tüm yunuslar arasında benzersiz hale gelirler. Orkalar doğduklarında ise 2,1 ila 2,6 metre arasında olurlar.

En Hızlı Yunus

Beyaz yanlı yunuslar çok hızlı yüzücülerdir; saatte 56 km/s hıza ulaşabilirler. Yüksek hızlarda yüzdüklerinde, ‘horoz kuyruğu’ adı verilen, yelpaze biçiminde benzersiz su sıçramaları oluştururlar. Ve bu iz, beyaz yanlı yunusların denizde tanımlanması için kullanılır. Ayrıca orkalar da son derece hızlı yüzücülerdir, hatta muhtemelen beyaz yanlı yunusların hızına ulaşabilen tek türdür.

Yunus ‘Pod’

Grup yunuslara ‘pod’ denir. Yunuslar birbirleriyle etkileşime giren, birlikte yüzen, birbirlerini koruyan ve ekip olarak yiyecek avlayan sosyal memelilerdir. Pod hayatı, yunusları köpekbalıkları gibi avcılardan korumada çok önemli rol oynar. Çoğu podun mevcudu, türe ve duruma bağlı olarak 2 ila 30 yunus arasında olurken herhangi bir yerde bulunabilirler. Ancak podların diğer podlarla bir araya gelerek yüz, hatta birkaç bin yunustan oluşan süperpodlar oluşturduğu görülebilir.

Süperpodlar genellikle sadece kısa süre için bir arada yaşarlar ve çiftleşme zamanında ya da bölgede özellikle av bol olduğunda oluşabilirler. Aktiviteye katılmayı bitirdikten sonra, yunuslar sonraki toplantı için diğer yunuslarla buluşana dek aileleri ya da arkadaşları ile daha küçük gruplara dönerler.

Nesli Tükenen Yunuslar

Bir zamanlar Çin’de Yangtze Nehri’nde yaşayan baiji’nin (veya Yangtze Nehri yunusu) ne yazık ki artık neslinin tükendiği düşünülüyor. Baiji, insanlar tarafından yok olmaya itilen ilk yunus veya balina türü olduğu için oldukça talihsizdir; tür, Çin’in nüfus baskılarına ve sanayileşmesine kurban edilmiştir.

Balıkçılık ekipmanlarındaki karışıklık ve habitat tahribatı, 1900’lerin ortalarından itibaren baiji’nin ciddi şekilde azalmasına neden olmuştur. Ardından yapılan Three Gorges Barajı’nın inşası, daha fazla habitat kaybına yol açmıştır. Vahşi baiji gözlemleri, yalnızca olta takımlarından öldürülen bireylerden oluşuyordu. 2006’da uluslararası keşif gezisi, 6 hafta boyunca hayatta kalan baijileri aramıştır. Tekne araştırması bilinen tüm menzili kapsıyordu ve tek baiji bile kaydedilemedi; bilim insanları, baiji’nin muhtemelen neslinin tükendiği sonucuna varmak zorunda kaldılar.

Ayrıca Balık Tutma Yöntemleri ve Kullanılacak Malzemeler adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

Dünyanın En Çok Nesli Tükenen Yunusu

İspanyolca’da ‘küçük inek’ anlamına gelen vaquita (Körfez muturu), dünyanın en küçük yunusu ve aynı zamanda en çok tehlike altında olanıdır. Körfez muturu, yalnızca Meksika kıyı sularında ve kuzey Kaliforniya Körfezi’nin küçük bölgesinde yaşar. Ancak bu türün başı büyük belada ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya; sadece yaklaşık 30 Körfez muturu kaldı. Balık ağlarına kazara yakalanma ve ölüm, sayılarındaki hızlı düşüşün esas nedenidir. Basitçe söylemek gerekirse, balık ağlarında her yıl doğanlardan daha fazla Körfez muturu öldürülür.

Beyaz başlı yunus türünün de nesli tükenme eşiğindedir. Beyaz başlı yunus, yalnızca Yeni Zelanda’nın Kuzey Adası’nın bir kısmının kıyı sularında yaşayan Yeni Zelanda yunusunun alt türüdür ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. 22 millik kıyı şeridi boyunca yaşayan 50 bireyden az beyaz başlı yunus nüfusu bulunur. Bu hızlı düşüşe neden olan sorun ise, yunusların balık ağlarına dolanmasıdır.