Gizemlerle dolu bir evrende yaşıyoruz. Gelişen çağın bir sonraki aşamalarını oluşturan günümüz keşifleri, insanoğlunu daha ilerisi için pek çok araştırmaya ve bilgi edinmeye zorlamıştır. Yaşadığımız gezegenin, var oluş sürecinden tutun, galaksideki konumu, uydu açılarından görüntülemesine kadar pek çok bilgi, insanlığa hizmet anlamında araştırmalara konu olmuştur. Dünyanın pek çok ülkesi, yatırımlarından önemli bir bölümünü uzay araştırmalarına harcamaktadır.

Uzay ajanslarının çalışmaları, aynı şekilde bu araştırmayı destekleyecek, uzay roketi yapımı, astronot eğitimi, dev teleskopların üretimi ve astronot kostümlerine kadar hızla devam etmiştir. Uzayın derinliklerinde yapılan bu keşif harekatlarından, geçmişten günümüze edinilen bilgiler ışığında insanlık, tüm risklerine rağmen daha ilerisi için hatalar, kazalar ve hatta ölümlere rağmen vazgeçmemiştir. Hatta astronot kostümleri dahi, belli bir ağırlıkta, aşırı sıcak ve soğuğa dayanıklı olmalıydı. Çünkü en ufak bir hata payı tüm çabanın, üstlenilen masrafın da çöpe gitmesi anlamına geliyordu. Bugün yazımızda derin uzay incelemesi için görevli çalışanların, araştırmalarını sorunsuz sürdürmeleri için uzay çalışmalarında yer alan astronotlar, kozmonotlar için tasarlanmış kostümleri hakkında bilgileri paylaşacağız.

1. SK-1 Spacesuit

Uzaydaki ilk insan olarak bilinen Yuri Gagarin’in giydiği kostüm, uzay için tasarlanmış ilk kostüm olarak bilinir. SK-1 Rus yapımı uzay aracıyla 12 Nisan 1961 tarihli uzay keşif yolculuğu, Vostok adına aynı kostümle bir devamlılığı sağladı. Vostok uzay aracının fırlatma özelliğinin, yumuşak inişi gerçekleştirmesinin zor olmasından ötürü kıyafet, astronotun rahat bir şekilde inişi sağlaması yönünde tasarlandı. Bu tasarlanan kostümün ağırlığı, hacimsel boyutu, SK-1 aracının özelliklerine göre tasarlanarak 8 km fırlatma özelliği taşıyan bir tasarımla gerçekleşti. Donanım parçası olarak kostüme, yaşam destek ünitesi de eklenmiştir.

Uzay hakkındaki ilginç bilgiler yazılarımızdan Dünya, Güneş ve Ay hakkındaki bilgileri okumak isterseniz, linkteki yazımızda göz atabilirsiniz.

2. Mercury Spacesuit

Uzay araştırmalarının konu olduğu 1960’lı yıllar, cesaretin de birçok ulusa sirayet ettiği, insanlığın gelişimine ön ayak olduğu yıllardı. Uzay araştırmalarının hızlandığı 1961 senesinde, bu keşif için gönderilecek astronotların yaşayacağı en büyük tehlike, olası bir ani basınç kaybına maruz kalmaktı. Basınç kaybının yaratacağı etki ile hem astronotun hayatı riske girecek, hem de araştırmalar aksayıp, ciddi maliyetler oluşacaktı. Merkür projesi kapsamında NASA Amerikan Uzay Ajansı, konuyla ilgili astronotların kıyafetini de basınca uyum sağlayan Mercury Suit adıyla tasarladı. NASA’nın faaliyetlerine başladığı 6. ayından itibaren uzaya bu kıyafet ile yolladığı ilk bilim insanı Alan Shepard’dır. Uzay kapsülü içinde yapılan bu uçuş 1961 için 7 astronot 1959 senesinde seçildi.

Mercury uzay elbisesi, eldiven, bot ve bir kasktan oluşmaktaydı.

3. Gemini Spacesuit

Mercury Mark II projesinin resmi tanımı olan Gemini Projesi'ne bu isim NASA yöneticisi Alex P. Nagy tarafından önerilmiştir. Castor ve Pollux adı verilen ikiz yıldızı tespit edip görüntülemek için 2 kişilik bir mürettebat ile uzaya yolculuk planlanmıştı. Bunun için gönderilecek astronotların kostüm tasarımı için, David Clark şirketi ile anlaşıldı. Yaklaşık 2 haftayı bulacağı öngörülen bu araştırma için daha esnek yapıya sahip bir kostüm üretilmesi planlandı. 5 Mart 1963 senesinde, Gemini Uzay Aracı'na dair, Hava Kuvvetleri Uzay Sistemleri Birimi, gerekli tanımlamaları yapmıştır.

15 Aralık 1965 tarihli insanlı uzaya uçuş noktasında, Gemini Projesi kapsülden çıkıp uzayda yürüyen ikinci astronotun oluşu nedeniyle önemli bir olaydır.

4. Gemini Spacewalksuit

Bir önceki Gemini Spacesuit tasarımından farklı olarak Gemini Spacewalksuit, uzay boşluğunda astronotların yürümesi, ilerleyebilmesi adına tasarısı zenginleştirilmiş bir kostümdür. Uzay boşluğunda astronotların yaşamını idame ettiren oksijen tüpü, yaşam destek araçları 30 dakika daha kalınabilmesi adına astronotlara güç sağlıyordu. Daha fazla olasılığın da hesap edilerek, astronotun hareket kabiliyetini arttırmak amacıyla, Gemini uzay kıyafetleri sonrasında Apollo uçuşları için farklı bazı düzenlemeler de yapılacaktı.

5. Apollo Skylab A7L

NASA,  uzay çalışmalarına hız verirken Ay yörüngesi üzerinde yürüyüş gerçekleştirmek adına, ciddi  programlar hazırlığındaydı. Ay üzerinde ilk kez insanlı yürüyüş projesinin gerçekleşmesi için uzay boşluğunda astronotun hayatta kalabilmesi, yanında Güneş’in radyasyon etkilerinden de korunması gerekiyordu. Ayrıca Ay yüzeyi bilinmeyen bir arazi yüzeyi olduğu için, koşulların yaratabileceği risklere karşı, önlemler arttırılmıştı. Hareket edebilme şartlarını karşılayacak bu kostümlerin hafif bir takım elbiseden oluşması öngörüldü. Ayın üstünde yürümek, taş toplamak gibi harekete imkan tanıyan esneklik çabaları içinde akvaryum türü bir kask oluşturuldu. Soğutma suyu ve oksijen içeren sırt çantası, astronotun omzuna yerleştirildi. İç çamaşırı, 91 metreyi bulan su soğutmasına yardımcı bir hortum tasarlandı.

6. Berkut Spacesuit

Altın kartal ismiyle de anılan Berkut uzay kostümü, üreticisi NPP Zvezda’ya ait bir Rus kozmonot giysisidir. Kıyafetin basınç ayarı için iki ayrı bölmesi vardır. Sırt çantasında yer alan oksijen yaşam desteği 45 dakikalıktır. Ağırlığı 90 kiloyu bulan kostüm, Vostok-2 çalışmaları için 1964 ve 1965 yıllarında tasarlandı. Ağır ve baskılanmış özelliği ile bu kıyafet içinde hareket kabiliyeti kısıtlıydı. EVA yörüngesini (uzay aracı dışı etkinlik) incelemek adına üretilmiştir.

Karadelikler, galaksiler, yıldızlar ve daha pek çok gök cisimleri ile ilgili ilginç bilgiler linkteki yazımızda..

7. First Space Shuttle Flight Suit

Tıpkı Mercury uzay uçuşunda olduğu gibi, STS-1 VE uzay taşımacılığı görevi için kullanımı düşünülmüş olan bu kostümler, 1981 senesinde sadece iki astronot için tasarlanmıştı. Keşif incelemesi için görevlendirilen astronotlar uzay aracı içinde kalacağı için, kıyafetin de kabin içindeki basınca ve sıcaklığa uyumlu olmasının yeterli olacağı düşünülmüştü.

8. Shenzou IVA

Çin Uzay Araştırmaları kapsamında ilk insanlı uzay çalışmalarında yapılan tasarımlar, uzay aracı içinde astronotun işlevsel kabiliyetini arttırmaya yönelik planlandı. Basınç ve sıcaklık değerlerini sabitleme gibi bir özelliği yoktu. Çinli bir astronotun uzay yörüngesinde hareket etmesini sağlayan bu kostüm Ekim 2003 senesinde, tam 5 gün boyunca araştırmalar için kullanıldı.

9. Orlan Spacesuit

20 Aralık 1977 tarihinde ilk uzay yürüyüşü Ruslar adına gerçekleştiren, Soyuz-26 uzay aracı astronotları için tasarlanmış uzay kostümüdür. 2 Ağustos 1985 senesinde Rus iki kozmonot olan Vladimir Dzhanibekov ve Viktor Savinykh giydiği bu kostümle Salut-7 projesini tamamlamıştır. Orlan uzay kostümü, Mir uzay istasyonunda 1997 yılına değin kullanıldı. Şu anda da uluslararası uzay istasyonu yapımı için tasarımları devam ettirilmektedir. Yaşam destek ünitesinin 7 saate programlanabildiği, kütlesel hacminin 100 kiloya ulaştığı belirtilmektedir. Üreticisi NPP Zvezda isimli bir şirkettir.

10. Extravehicular Mobility Unit

1983 yılından bu yana halen uzay araştırmalarıyla birlikte uzay istasyonu oluşturma çalışmalarında kullanılan bu kostümün, uzayın aerodinamik koşulları dikkate alınarak, her türlü tehlikeye karşı 14 katmanlı olarak üretildiği belirtilmektedir. Araç dışı hareketliliği en üst noktaya taşımak, yörünge üzerinden iletişimi kolaylaştırmak adına programlanmıştır. Sert ve ağır bir kostüm olma özelliği ile bilinir. Oksijen destek ve elektriksel güç kaynağı, su soğutucu ekipmanda kostüm bileşenlerine dahil olmuştur.

11. Space Shuttle Flight Suit

Beyaz renkten turuncu bir renge geçişin gözlemlendiği bu kostüm, uzay mekiği ekiplerince tasarlanmıştır. Kabak kıyafeti olarak tabir edilmiştir. STS uçuşları yani kabin içinde kalacak şekilde, basınç özelliğine uygun tasarlanan bu kıyafet, kendine has basınçlı bir özelliğe de sahiptir. David Clark şirketince üretimi tamamlanmıştır. 1988 yılında STS-26 ve 1994 yıllarında STS-65 çalışmaları için kullanılan bu astronot kostümü, STS-88 uzay keşfi uçuşunda en son kullanılmıştır. 10 dakika bir süreyi içeren yaşam destek ünitesi de bu tasarıma dahil edilmiştir.

12. Sokol Launch and Entry Suit

Sokol ve Falcon adlarını taşıyan halen çalışmalarda etkin şekilde kullanılan bir tasarımdır. Tasarımı ve özelliğiyle Rus yapımı bir üründür. İlk kez tanıtımı 1973 senesinde yapılan ve kullanımı halen devam eden bir kostümdür. İlk olarak 1973 senesinde Soyuz 12 ve Soyuz 40 programları için oluşturulmuştur. Hafif bir kask, bel gölgesinin elastik bandı dikkat çeken özelliğidir. Bel kayışı  kabin basıncında  rastlanabilecek ani değişime karşı uyarıcı özelliğe sahiptir. Ağırlığı 10 kiloyu bulabilen bir kostümdür. Üretici firma NPP Zvezda isimli şirkettir. Sokol K- KM- KV olarak geliştirilmiş versiyonları gelişen şartlara uyumlu olarak üretilmiştir.

13. SpaceX Crew Dragon Flight

Şubat 2015 tarihinde, astronotların uzay kapsülü içinde giymesi yönünde tasarlanan Spacex Crew Dragon uzay kostümü, ünlü kostümcü Jose Fernandez tarafından tasarlandı. Kıyafete dair ilk görüntülerin paylaşıldığı Eylül 2017 senesi, SpaceX kurucusu Elon Musk için de önemliydi. Bu kostümün dikkat çeken yani vakumlama özelliğidir. Kabin içi basınç dengesizliğine karşın, programlanabilir özelliği vardır. Kaskta yer alan üç boyutlu görüntü alma, mikrofon ve konuşma özelliği de kostüme dahil edilmiştir.

İlk olarak 2018 senesinde Bob Benhken, Doug Hurley isimli NASA mürettebatı tarafından test edilmiştir. 30 Mayıs 2020 tarihli, Crew Dragon Demo-2 uçuşu ile bu kostümler kullanılmıştır.

14. Artemis Spacesuit

Amerikan Havacılık Dairesi (NASA) 2024 senesi için bir ilke imza atmaya hazırlanıyor. Uzayda ilk kez bir kadın astronot ile bir erkek astronotun gerçekleştireceği faaliyet şimdiden merak konusu. Tabii bunu ilginç kılan, ilk kez bir kadın astronotun uzayda yer alması olacak. Uzayda yer alacak astronotların giyeceği kıyafete dair tasarımlar izleyicilere fikir anlamında sunulmaya devam ediyor. Artemis projesinde yer alacak ekip için kostümde ciddi bir hazırlık yapıldığı, her bir astronot için vücuduna orantılı, farklı tasarım düşünüldüğü verilen bilgiler arasında. 2024 yılına kadar, Ay üzerinde gerçekleşmesi planlanan bu yürüyüş, ilk kez kadın astronotun yer alacak olması açısından tarihi bir önem taşıyor. NASA’nın daha önceki kadın astronotlardan oluşan uzay uçuşu planı, kostümlerin beklentiye uygun olmayışından dolayı askıya alınmıştı.