Roma Cumhuriyeti’nin sona ermesinden sonra başlayan imparatorluğunda belirlenmiş yöneticilerin yani imparatorların yönetiminin meşruiyeti, ordu üzerindeki kontrolüne ve senato tarafından tanınmasına bağlıydı. İmparatorlar normalde ya askerleri tarafından ilan edilir ya senato tarafından belirlenir ya da iki şart birden sağlanırdı.

Ancak Roma halkı, ilk imparator Augustus hükümdar olarak görülmeyi kesinlikle reddetmesine rağmen imparatorlarını kralların eşdeğeri olarak görmekteydi. Jül Sezar’ın ölmesiyle Roma Cumhuriyeti çağı sona erdi ve Augustus, MÖ 27’den MS 476’ya kadar süren Roma İmparatorluğu’nu başlattı. Bu dönem boyunca, birçok imparator hüküm sürdü ve hükümdarlıkları hanedanlara bölündü. İşte Roma’da hüküm süren en iyi 10 imparator…

1. Justinian

Batı Roma İmparatorluğu MS 476’da barbarların eline geçmiş olsa da Doğu Roma İmparatorluğu, MS 526’dan 565’e kadar doğuyu (Bizans İmparatorluğu olarak da adlandırılır.)  yöneten I. Justinian dönemi saltanatına tanıklık etmiştir. Justinian hükümdarlığı sırasında, imparatorluğun büyüklüğünü canlandırmaya ve kaybedilen batı yarısını yeniden ele geçirmeye çalışmıştır. Büyük generalleri Belisarius ve Narses, Roma şehri de dahil olmak üzere imparatorluğun birçok bölümünü yeniden fethetmiştir. Onarıcı faaliyetleri nedeniyle Justinian modern tarihte kimi zaman ‘son Romalı’ olarak anılmıştır.

En iyi Roma imparatorlarından Justinian, halihazırda kullanılan Roma kanunlarından oluşan koleksiyona dayanan birleşik hukuk kuralı olan Justinian Yasası’nı yaratmasıyla tanınmaktaydı. Bu yasa, daha sonra Batı dünyasındaki tüm hukuk sistemlerinin temeli olarak alınmıştır. Aynı zamanda başkent Konstantinopolis’te büyük binaların inşasını da denetlemiştir. En önemlisi de daha sonra yüzyıllar boyunca Doğu Ortodoks Hristiyanlığının merkezi haline gelen Ayasofya Kilisesi olmuştur.

Ayrıca Roma İmparatorluğu'nu Anlatan 12 Film adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

2. Büyük Konstantin

Tarihteki ilk Hristiyan Roma imparatoru olan bu ünlü imparator, tarihi önemi büyük Roma hükümdarlarındandır. Bölünmüş imparatorluğu bütün olarak yeniden birleştiren Konstantiın, Franklar, Alemanniler, Gotlar ve Sarmatyalılar gibi bazı şiddetli düşmanlara karşı önemli galibiyetler kazanmıştır. Ayrıca uzun süredir kayıp olan Roma eyaletlerinin bazılarını da yeniden işgal etmiştir. Kendi başkentini yaratmış ve yüzyıllar boyunca Bizans İmparatorluğu’nun başkenti olan Konstantinapolis adını vermiştir. Bu nedenle de Bizans’ın kurucusu olarak anılmaktadır.

Hristiyanlığın yükselişte olması nedeniyle Hristiyan desteğine duyulan ihtiyacı anlamış ve sonunda inancı benimseyen ilk imparator olmuştur. Dolayısıyla, tarihteki önemli Hristiyanlık figürlerinden de olmuştur. İsa’nın Kudüs’teki mezarının olduğu iddia edilen yerde Konstantin’in emriyle inşa edilen Kutsal Kabir Kilisesi, Hristiyan aleminin en kutsal yeri haline gelmiştir. Onun dine bakışı, Bizans İmparatorluğu’nun sonraki dönemlerinde de dini tercihler üzerinde önemli etki göstermiştir.

3. Antoninus Pius

İmparator Hadrian’ın evlatlık oğlu ve halefi Antoninus Pius’un imparator olarak ilk hareketi, evlat edinen babası Hadrian’ı onurlandırmak olmuştur. Anlaşmaya dayalı olarak Antoninus, gelecekteki imparator Marcus Aurelius’u evlat edinmiştir. Roma İmparatorluğu tarihinin en barışçıl hükümdarlarındandır ve hüküm süresi sırasında önemli askeri harekata dair hiçbir kayıt yoktur.

Tapınaklar, tiyatrolar ve türbeler inşa etmiş, Roma sanatını ve bilimini teşvik etmiş, retorik ve felsefe öğretmenlerine onursal ve mali ödüller vermiştir. Antoninus, Roma imparatorları arasında neredeyse benzersizdi çünkü bütün krizlerle İtalya’dan hiçbir şekilde ayrılmadan başa çıkmıştır. Bu yönetim tarzı, çağdaşları ve sonraki kuşakları tarafından çok övülmüştür. Dolayısıyla, en iyi Roma imparatorları arasına adını adeta kazımıştır.

4. Vespasian

Ünlü Roma imparatorlarından Vespasian, 27 yıl boyunca Roma İmparatorluğu’nu yöneten Flavian hanedanını kurmuştur. Onun yönetimi, Romalılar Nero ve Caligula gibi kötü şöhretli imparatorların maskaralıklarından ve 1 yılda 4 imparatorun gördüğü iç savaştan yeni yeni kurtulurken, yani Roma tarihinin en sıkıntılı dönemlerinde başlamıştır. Mütevazi ve savaş alanında cesaretini kanıtlamış yetkili generallerden olan Vespasian’a Roma’ya denge getirme görevi verilmiştir. 10 yıllık hükümdarlığı sırasında da tam olarak bunu yapmış ve adını en iyi Roma imparatorları arasına yazdırmayı başarmıştır.

Vespasian’ın hükümdarlığı sırasında, Roma’nın restorasyonu ve güzelleştirilmesinin yanı sıra bayındırlık işlerine de çok para harcanmıştır. Barış Tapınağı’nın, hamamların ve antik Roma’nın en görkemli yapılarından Kolezyum’un inşasını başlatmıştır. Ne yazık ki Kolezyum tamamlanmadan Vespasian ölmüştür. MS 79 yılında ölümünden sonra, yerini büyük oğlu Titus almıştır. Böylece, Flavian hanedanı kurulmuştur ve Vespasian doğrudan kendi öz oğlu tarafından yerine geçilen ilk Roma imparatoru olmuştur.   

5. Hadrian

MS 117’den 138’e kadar imparator olan Hadrian, etnik olarak İtalyan ailenin çocuğu olarak Publius Aelius Hadrianus adıyla doğmuştur. Selefi Trajan, onu hiçbir zaman resmen varisi olarak belirlememiş olsa da Trajan’ın eşi bu atamayı ölümünden hemen önce ilan etmiştir. Hadrian, yönetimi altındaki hemen hemen her vilayeti ziyaret ederek halkla bağlantı kurmuştur. Yunanistan’da tanınmış hayranlarındandır ve Yunan mimarisine eski ihtişamını geri kazandırmaya çalışmıştır. Venüs ve Roma Tapınaklarının yanı sıra Pantheon’u da yeniden inşa ettirmiştir. Ayrıca Roma Britanya’sının kuzey sınırını belirleyen Hadrian Duvarı’nı da yaptırmıştır.

En iyi Roma imparatorlarından Hadrian, saltanatının önemli kısmını orduda geçirmiş, askeri kıyafetler giymiş ve bazen askerlerle yemek yiyip uyumuştur. Tetikte ve sorumluluklarını bilen ordu düzenini sürdürmek onun en büyük zorluğuydu. Bu yüzden, ordusunun eğitimini, tatbikatını ve ani krizlere tepkisini test etmek için bazen sahte alarmlar verirdi. Ancak, verimli yönetici olarak ünlenmesine rağmen hükümdarlığı, oldukça kurnazca idare ettiği İkinci Roma-Yahudi savaşı dışında, genel olarak büyük çatışmaların yokluğuyla tanınmaktadır.

6. Claudius

İtalya dışında doğan ilk Roma imparatorlarından olan Claudius’un saltanatı MS 41’den 54’e kadar sürmüştür. Drusus ve Küçük Antonia’nın oğluydu ancak sağır ve topal olduğu için ailesi tarafından haksız şekilde dışlandı ve konsolosluğuna kadar kamu görevlerinden mahrum bırakıldı. Fakat bu rahatsızlık onu doğrudan veya dolaylı olarak Tiberius ve Caligula ile aynı kaderi paylaşmaktan kurtardı çünkü potansiyel düşmanlar onu hiçbir zaman tehdit olarak ciddiye almadılar.

Hükümdarlığı soylular ve senato tarafından savunmasız görüldü ve tahta çıkmasına karşı çıktılar fakat Claudius en büyük desteği ordudan aldı. Claudius çelişkili özellikler karışımının olumlu yansımasıydı aslında: dalgın, tereddütlü, karmakarışık, kararlı, zalim, sezgisel ve bilgeydi ancak karısı ve kişisel personeli tarafından yönetiliyordu. Tüm bunlara ve deneyim eksikliğine rağmen Claudius, yetenekli ve verimli yöneticilerden olduğunu kanıtladı. Aynı zamanda hırslı inşaatçıydı. Birçok yeni yol, su kemeri ve kanal inşa etti. Hükümdarlığı sırasında imparatorluk Britanya’yı fethetmeye başladı. Ayrıca hukuk bilimine kişisel ilgisi dolayısıyla kamuya açık duruşmalara başkanlık etti ve sayıları günde 20’ye kadar ulaşan fermanlar çıkardı.

7. Tiberius

Tiberius Claudius Nero, ilk evliliğinden sonra Augustus ile evlenen ve onu Augustus’un üvey oğlu yapan Livia Drusilla’nın oğluydu. Dolayısıyla Augustus tarafından varisi olarak kabul edildi ve o zaman Tiberius Julius Caesar adını aldı. Tiberius, Roma’nın en büyük generallerindendi. Pannonia, Dalmaçya, Raetia ve geçici olarak Germania’nın bazı bölgelerini fethederek kuzey sınırının temellerini attı. Ancak tüm sorumluluk ona yüklenmesine rağmen hiçbir zaman imparator olmayı gerçekten istemeyen, münzevi ve karanlık hükümdar olarak anımsandı.

Romalı tarihçiler tarafından bırakılan olumsuz imajına rağmen Tiberius, ölümünden sonra imparatorluk hazinesinde yaklaşık 3 milyar sesterce bıraktı. Pahalı fetihlere girişmek yerine ek üsler inşa etmeye ve çatışmalara diplomasiyle yaklaşmaya karar verdi. Tüm bu yenilikçi adımlar, Roma daha güçlü ve daha konsolide imparatorluk olunca meyvelerini verdi.

8. Marcus Aurelius

En iyi Roma imparatorlarından Marcus Aurelius, stoacı filozof olarak kabul edildi ve MS 161’den 180’e kadar hüküm sürdü. Hükümdarlığı sırasında, doğuda yeniden canlanan Part İmparatorluğu’nu yendi ve orta Avrupa’da Marcomanni, Quadi ve Sarmatyalılara karşı zafer kazandı. Doğuda Avidius Cassius liderliğinde başlayabilecek olası isyan ivme kazanmış olsaydı ciddi sorunlar doğurabilirdi ancak Aurelius bunu hemen bastırdı.

Aynı zamanda filozof ve yazar olarak da tanınan Marcus Aurelius’un MS 170- 180 yılları arasında çıktığı seferler sırasında Yunanca yazdığı stoacı Meditasyonlar’ı, hala rehber ve ilham kaynağı olarak doğayı takip ederek çatışmanın ortasında sakinliğin nasıl bulunacağını ve korunacağını açıklayan hizmet ve görev felsefesinin edebi anıtlarından olarak saygı görmektedir. Marcus Aurelius, yaşamı boyunca filozof kral olarak anılmış ve itibarını ölümünden sonra da korumuştur.

Dünya Tarihini Değiştiren Devrimler yazımızı inceleyebilirsiniz.

9. Trajan

Trajan, Roma’nın en seçkin imparatorlarındandır ve onun yönetimi altında imparatorluk zirveye ulaşmıştır. Roma tarihinin en büyük askeri genişlemesine liderlik eden ve öldüğü zaman imparatorluğu maksimum bölgesel kapsamına götüren başarılı asker-imparator olarak hatırlanmaktadır. Kapsamlı kamu inşa programlarını ve refah politikalarını denetleyen hayırsever kuralları sayesinde halk, senato ve ordu tarafından saygı görerek adını duyurmayı başarmıştır.

19. yüzyıl boyunca ünü ayakta kalan az sayıdaki hükümdarlardandı. 18. yüzyılda tarihçi Edward Gibbon, Beş İyi İmparator kavramını popüler hale getirdi ve Trajan bu beşlide ikinci sırayı aldı. Kendisinden sonraki her yeni imparator, senato tarafından ‘felicior Augusto, melior Traiano’ yani Augustus’tan daha şanslı, Trajan’dan daha iyi dileğiyle onurlandırılmıştır.

10. Augustus

Roma İmparatorluğu’nun kurucusu Augustus, MÖ 27’den MS 14’e kadar 41 yılla en uzun saltanat süresine sahiptir. Octavian adı altında doğdu, büyük başarılarından dolayı senato tarafından Augustus adına layık görüldü. Sezar’ın ölümünün intikamını ondan ayrılmadan önce Marcus Antonius ile almaya niyetlendi. Mark Antony ve ünlü Mısır Kraliçesi Kleopatra’yı yendi ve ardından Roma Senatosu ile büyük imparatorluk için anayasa yarattı.

Augustus saltanatı, Pax Romana veya Roma Barışı olarak bilinen görece barış dönemini başlattı. Genişleme adına Roma sınırlarında savaş ve hatta iç savaş da vardı ancak Augustus’un tahta geçmesinden sonra Roma dünyası iki yüzyıldan fazla büyük çaplı savaşlardan kurtuldu. Augustus genel olarak imparatorluğa akıllıca hükmetti ve yollar, su kemerleri ve binalar inşa etti. Augustus yalnızca ilk değildi aynı zamanda kesinlikle Roma’nın sahip olduğu en iyi imparatorlardandı.