Japon sanat ortamlarının en popüler terimlerinden olan anime ve mangayı pek çok kişi duymuştur. Ancak herkes gerçekten ne anlama geldiklerini bilmemektedir. Anime, temel olarak animasyon filmlerini ifade etmek için kullanılan Japonca terimdir fakat Japonya harici yerlerde genel olarak Japon animasyonundan bahsederken tercih edilir. Öte yandan manga ise, çizgi romanları belirten Japonca terimdir ve yine aynı şekilde Japonya dışında Japon çizgi romanlarını anlatmak için kullanılır. Dolayısıyla ortamlarda birbirine hayli benzeyen bu iki terimden bahsedildiğinde kafanız karışıyor olabilir. O halde sizler için anime nedir, manga nedir ve anime ile manga arasındaki fark nedir sorularının cevaplarına bakalım…

Anime Nedir?

Kimi zaman ‘’Japanimation’’ yani Japon animesi olarak da adlandırılan anime terimi, Japon stiline sahip, elle çizilen ya da bilgisayarda yaratılan animasyondur. Kelimenin kendisi İngilizce ‘’animation’’ kelimesinden türemiştir. Ancak kökeni ve stili ne olursa olsun Japonya’da her türlü animasyonu tanımlamak için anime terimi kullanılır. Bununla beraber, Japonya dışında bu terim bilhassa Japonya’dan gelen animasyonları ya da genelde renkli grafikler, canlı karakterler ve fantastik temalarla işlenen spesifik Japon animasyon stilini ifade eder. Sözcüğün manasına bu şekilde kültürel ve soyut değerler katılması, elbette Japonya dışında anime üretilme olasılığının önünü açmaktadır.

Ticari amaçlarla hazırlanan, bilinen en eski anime için 1917 yılına uzanmak gerekir. Ancak karakteristik animasyon tarzı 1960’larda Osamu Tezuka’nın eserleriyle ortaya çıkar ve 20. yüzyılın ikinci yarısında popüler hale gelerek yalnızca Japonya’ya değil tüm dünyaya yayılır. Başlangıçta animeler tiyatro ve televizyon gösteri biçimi olarak hazırlansa da daha sonra video oyunları gibi diğer medya organlarına aktarılır. Anime ile alakalı üretim yolları ve teknikleri, gelişen teknolojiyle beraber zamana uyum sağlamış, yani animasyon teknikleri git gide daha sofistike hale gelmiştir.

Multimedya sanat şekli olarak grafik sanatı karakterizasyon, sinematografi ve diğer yaratıcı tekniklerin birleşiminden ibarettir. Anime yapımı ise hareketlerin animasyonuna daha az odaklanarak ayarların gerçekçiliğine, kaydırma-yakınlaştırma ve açılı çekimler gibi kamera efektlerinin kullanımına öncelik verir. Çeşitli sanat stillerinden yararlanılan anime karakterlerinin proporsiyonları ve özellikleri, büyük ve karakteristik gözler ya da gerçekliği yansıtan duygusal gözler dahil olmak üzere çeşitlenebilir. Geniş kitlelere hitap eden animeler farklı yaş grupları ve cinsiyet gibi ayrı grupları hedefleyen çok sayıda türe ayrılır. Modern anime endüstrisi Studio Ghibli, Gainax ve Toei Animation gibi dikkat çeken isimlerle 430’dan fazla prodüksiyon stüdyosundan oluşur.

Manga Nedir?

Manga ne demek sorusuna verilebilecek en kısa cevap, Japonya’da üretilen çizgi romanlara veya grafik romanlarına atıfta bulunan terim olacaktır. Mangalar hem Japonya’da hem de tüm dünyada son derece popülerdir. Esasında terim, Japonca’da çok daha geniş anlamlara sahiptir; hem çizgi romanları hem de karikatürleri ifade eder. Ayrıca Japonya haricinde bu kelime genel olarak Japonya’dan gelen çizgi ya da grafik romanlarını tanımlamak için kullanılır. Japon sanatı tarihi boyunca öncülleri bulunmasına rağmen mangalar, 19. yüzyıldan kalma Japon çizim stiliyle ilişkilendirilen çok özel tarza sahiptirler.

Japonya’da mangalar tüm yaş grupları içerisinde oldukça popülerdir. Bazıları aksiyon, macera, iş ve ticaret, komedi, dedektiflik, drama, tarihi, korku, gizem, romantizm, bilim kurgu ve fantastik, erotik, spor ve oyunlar ve gerilim olmak üzere çok sayıda manga türleri ve konuları vardır. Zaten dünya çapında dağıtılmasına ve çok sayıda farklı dile çevrilmesine yol açan popülerliği sağlayan da konularının çeşitliliğidir. 1950’li senelerden beri mangalar, Japon yayıncılık endüstrisinin git gide daha önemli parçası haline gelir. Uluslararası alanda manga türünün daha popüler hale gelmesiyse manga sanatçılarının gelirlerini büyük oranda artırır.

Manga çizgi romanları genel olarak siyah-beyaz basılır. Bunun temel sebebi zamandır. Zira siyah-beyaz basım yapmak çok daha hızlı olur. Ancak elbette bu tercihin daha düşük maliyet ve farklı sanatsal nedenler (Örneğin renklendirme sanat eserinin etkisini azaltabilmektedir.) gibi başka sebepleri de bulunur. Yine de tamamen renklendirilen mangalar da piyasada mevcuttur. Colorful mangası buna örnek verilebilir.

Japonya’da mangalar genellikle büyük manga dergilerinde seri haline getirilir. Çoğunlukla pek çok hikaye içerirler ve her biri sonraki sayıda devam etmek üzere sunulur. Serileştirme bu şekilde çalışır. Üstelik serileştirilmiş yayıncılık tarihsel olarak bakıldığında Batı’da daha popülerdir. Toplanan tüm bölümler ‘’tankobon’’ ciltleri olarak tanınan kitaplarda yeniden yayınlanır ve sıklıkla ciltsiz kitap şeklinde piyasaya sunulur. Ancak aksi örnekler de mevcuttur. Manga sanatçısı, yani mangaka tipik olarak küçük stüdyosunda birkaç asistanıyla çalışır, daha sonra tercih ettiği ticari yayıncılık şirketinden yaratıcı editörle görüşür.

Eğer manga serileri yeterli popülariteye ulaşırsa, yayınlandıktan sonra ya da aynı esnada canlandırması yapılabilir. Bu sebeple çeşitli manga çizgi romanlarını temel alan anime dizilerinin sayısı oldukça fazladır. Kimi zaman mangalar da kendilerinden önceki canlı aksiyon ya da animasyon filmlerine dayanabilir ancak tam tersine çok daha sık rastlanmaktadır. Dünyanın diğer bölgelerinde yayınlanan orijinal eserler arasında Japon mangasından etkilenen çizgi romanlar vardır. Özellikle Cezayir’in DZ-manga’sı, Çin, Hong Kong ve Tayvan’ın manhua’sı ve Güney Kore’nin manhwa’sı en bilinenlerdendir.

Anime ile Manga Arasındaki Farklar

Anime nedir ve manga nedir başlıklarımızda detaylıca anlattığımız gibi, anime Japon animasyonuyken manga Japon çizgi romanlarıdır. Animeler animasyon filmlerine ya da TV dizilerine atıfta bulunan terimken manga tarzı animeyle benzemekle beraber her zaman aynı olmayan türden basılı endüstriye girmektedir. Yani anime ve manga arasındaki temel fark aynı ülkeden gelen ayrı medya türleri olmalarıdır. Biri film endüstrisiyle ilgiliyken diğeri çizgi roman endüstrisiyle alakalıdır. Diğer farklara gelecek olursak;

• Önemsiz farklardan gibi görünse de manga kelimesinin kökeni Japonca iken, anime kelimesinin kökeni Fransızca’dır.
• Genellikle manga animeyi kapsayabilir ancak animenin mangayı kapsaması çok zordur. Bu maddeyi kitap ve film uyarlamalarından örnek vererek açıklayabiliriz. Kitaptan uyarlanan filmlerde kitabın duygu yoğunluğu, karakter örgüsü hiçbir zaman tam olarak verilemez. Böylelikle kitap filmi kapsayabilir ama film kitabı kapsayamaz diyebiliriz.
• Mangada çizimler animelere kıyasla çok daha abartılı yapılmaktadır.
• Anime çizim teknikleri genellikle karakteristiktir, örneğin insan gözleri normalden çok büyük çizilir veya boyu 170 cm olan kişi animede 200 cm görünecek şekilde çizilebilir.
• Mangada sahne odaklı çalışılır. Karakterin sesi veya sahne bizim hayalimize bırakılır. Mangaka aklındaki öyküyü bize aktarırken bunu yalnızca görselle destekler. Yani aslında manga herhangi bir kitabın öyküsünü 300 sayfa yerine binlerce çizgi roman sayfasına yaymaktır.
• Manga yapılırken çalışan kişi sayısı anime yapılırken çalışan kişi sayısına göre çok daha azdır. Mangada çizer, çizerin birkaç asistanı ve editörden başka yetkili yoktur. Ancak anime yapımında büyük animasyon stüdyolarındaki çalışanların hep birlikte çalışması gerekir.
• Genellikle herhangi bir manga animeler için esin kaynağı olabilirken tam tersi sık görülmez.
• Son olarak, anime ile manga arasındaki farklardan diğeri de popülariteleridir diyebiliriz. Animeler Japonya dışında daha popülerdir, erişimleri daha kolaydır. Zira dünya genelinde insanlar televizyon dizilerine ve filmlere oldukça düşkündür. Manga ise, Japonya’da daha popülerdir. Ekran başında oturmaya vakit bulamayan çalışkan Japonlar söz konusu olduğunda mangalar olağanüstü hobilerdir.