Yunanlı söz yazarı, müzisyen, siyasetçi ve aktivist; Mikis Theodorakis… Zorba, Ölümsüz (Z) gibi filmler için bestelediği müziklerle tanınan; Beethoven’ın Yunan versiyonu olarak görülen ve en önemli eseri Mauthausen Balladı olan ünlü müzisyen…

Yunan Parlamentosunda milletvekili olarak siyasete girdiği dönemde muhafazakâr, solcu ve sosyalist grupların bir araya gelerek koalisyon kurmasına yardımcı olmuş ve aktif olarak bakanlık görevi de yürütmüştür. Hükümet bakanı olarak çalıştığı dönemde Türkiye ile Yunanistan arasındaki ilişkilerin güçlenmesi çalışmalarına katkı sağlamıştır.

Lenin Barış Ödülü sahibi ve ülkesinin en tanınınmış bestecisi olan ve dahi geçtiğimiz günlerde hayatını kaybeden Theodorakis, ölümü sebebiyle gündem olunca biz de kendisi hakkında merak edilenleri araştırdık ve sizin için derledik.

Doğumu ve Yaşamının İlk Yılları

Theodorakis, 29 Temmuz 1925 tarihinde Sakız Adası'nda, Giritli avukat baba ile İzmir-Çeşme’den göç eden Rum annenin oğlu olarak doğmuştur. Pek çok müzisyen gibi, müzik küçük yaşlarda hayatındaki yerini almıştır. Kendi kendisine şarkı yazmakla başlayan müzik yolculuğu, ilk müzik derslerini aldıktan sonra henüz 17 yaşındayken, kendi kurduğu koro ile Bizans dönemi din müziklerinden oluşan ilk konserini vererek devam etmiştir.

Aynı dönemde İtalya Yunanistan'a savaş açmış ve bu olay Theodorakis’in 17 yaşında direniş hareketine katılmasına yol açmıştır. Bu harekette esir olmuş ancak sonrasında serbest kalmıştır. Ülkesinin Mihver Devletleri tarafından işgal edilmesi üzerine tekrar direnişçilerin safına katılmış, yine esir düşmüş hatta yoğun işkencelere maruz kalmış ve ölüm cezasına çarptırılmıştır. Cezasının infazı sırasında kurşuna dizilmişken, ilginç biçimde ölmekten kurtulmuştur.

İkinci Dünya Savaşı sona erdikten sonra Yunanistan’da iç savaş başlamış; bu süreçte pek çok kez cezaevine girip çıkmış ve en sonunda ülkesinden sürgün edilmiştir. Sürgün nedeniyle Fransa’ya giden Mikis Theodorakis, Paris’te müzik eğitimini tamamlama şansını yakalamıştır.

Paris’te Sürgün ve Müzik

1952 yılında sürgüne giden ve Paris’e yerleşen sanatçı, memleket hasretine rağmen hem müzik eğitimi almış hem de beste yapmaya devam etmiştir. Paris’te kaldığı süre içerisinde pek çok Avrupa ülkesinden sanatçılarla tanışmış, önüne farklı yollar açılmıştır ama onun kalbi ve aklı memleketinde, köklerinde kalmıştır.

Ülkeye Dönüş

1961 yılında ülkesine dönüş yapabilen sanatçı ilk zamanlarda müzik hayatına yön veren çalışmalar yapmıştır. Yunanistan’ın sevilen şairlerine ait şiirlerini bestelemiştir. Diğer yandan politik mücadelesi de devam etmiştir. Sol kanattan parlamentoya girmiş, hem devrimci kimliği hem de bu yönde verdiği eserlerle, ülkesinde ‘sol’un önemli simgelerinden biri haline gelmiştir.

Müzik ve Politika İç İçe

1964 yılında müziklerini kendisinin bestelediği ‘Zorba’ filmi sinemalarda gösterilmiş ve bu film ile adını dünyaya duyurmuştur. Bu noktadan sonra Theodorakis artık gerçek anlamda Yunanistan’ın sesi olmuştur. Yunan geleneksel müziğinden beslenerek, Sirtaki dansının temposunu; buzukinin tınılarını dünyaya duyurmaya ve müziğini dünya çapında hafızalara işlemeye başlamıştır.

1967 senesinde yaşanan askerî darbe ile yeniden hedef tahtası haline gelmiş, toplama kampına gönderilmiş, müziklerinin çalınması ve dinlenmesi yasaklanmıştır. Yine ölümle karşı karşıya kaldıysa da dünya genelinde yaratılan kamuoyu baskısı sayesinde Theodorakis’i serbest bırakmak zorunda kalmışlardır. Ancak bu da yeniden ülkesinden ayrılıp sürgüne gönderilmesi demek olmuştur.

Theodorakis, sürgüne gönderildiği 1970 yılından askeri cuntanın sona erdiği 1974 senesine kadar dünyanın pek çok ülkesinde konserler vererek hem müzik yapmaya hem de ülkesindeki insanlık dışı darbe yönetimini teşhir ederek mücadeleye devam etmiştir. Cunta devrilmesi ve Yunanistan’da yeniden demokrasinin kurulması ile beraber Theodorakis zafer kazanmış olarak ülkesine geri dönmüş ve hayatının en zorlu sürecini arkasında bırakmıştır.  Ayrıca yeniden milletvekili seçilerek meclise girmiş ve aktif siyasete devam etmiştir.

Sanatla İç İçe Geçen Ömür

Politik kimliğinin yanı sıra müzik kariyerini de başarıyla sürdüren ve sürekli üreten Mikis Theodorakis, Zülfü Livaneli’nin de içlerinde bulunduğu bazı dostlarıyla beraber ‘Türk-Yunan Dostluk Derneği’ni kurduğunda tarihler 1986 yılını göstermekteydi. Hatta aynı yıl İstanbul’da konserler vermiş ve Türk müzikseverlerden büyük ilgi görmüştür. 90’lı yıllarda kısa adı ERT olan Yunan Radyo ve Televizyonu’nda ‘Senfoni Orkestrası ve Korosu’nun Genel Müzik Yönetmenliği görevine atanmıştır.

Klasik müzik alanında başarılı çalışmalara imza atan sanatçı daha sonraları ulusal nitelikli, geleneksel çalgılar ile otantik ritim ve ezgilere yönelmiştir. Epitafios beste dizisiyle Yunanistan'da adeta kültür devrimi başlatmıştır. 1000 civarında şarkı yazmış olan Theodorakis; çok sayıda senfoni, opera, oratoryo ve bale müzikleri bestelemiştir. Bunların yanı sıra tragedya ve modern tiyatro oyunlarına müzikler yazmış ve 12 sinema filmi için adından hala söz ettiren müzikler bestelemiştir. Bestelediği film müziklerinden ‘Z (Ölümsüz)’ filminin müziği çok ses getirmiş, ‘Zorba’ filmine yaptığı müzikse geleneksel Yunan müziğini ve Sirtaki’yi dünyaya tanıtmış hatta yayılmasını sağlamıştır.

Müzik çalışmalarını, sanatsal görüşlerini ve politik mücadelesini yazdığı kitaplarla bizzat belgelemiştir. Altmış yıldan fazla devam eden çeşitli alanlardaki çalışmaları nedeniyle ulusal ve uluslararası pek çok ödüle layık görülmüştür.

Aktivist Theodorakis

Aktivist ve politik kimliği sanatsal etkinliklerine her zaman etki etmiş ve sanatsal yeteneklerini daima insanlık sevgisi, ülkesine duyduğu derin sevgi ve bağlılık ile harmanlamıştır.

Dünya genelinde insan hakları ihlali ile ilgili mücadelenin her zaman içinde olmuş ya da desteklemiştir. Çevresel sorunlardan evrensel barışın inşasına kadar pek çok alanda yaptığı çalışmalar onun aktivist kimliğini de ortaya koymuştur. Sağlığı elversin ya da vermesin Filistin, Afganistan ve Irak'ta sürüp giden kıyımlara ve savaşlara dünyanın dikkatini çekebilmek için bildiriler hazırlamış ve kampanyalar yürütmüştür.

Theodorakis’in Vedası

Çok yakın zamanda; 2 Eylül 2021 tarihinde ve 96 yaşında yaşama veda eden Mikis Theodorakis, bilindiği kadarıyla son dönemde solunum rahatsızlıkları nedeniyle tedavi görüyordu. Theodorakis’in ölümü üzerine ülkesinde 3 gün ulusal yas ilan edilmiştir. Vasiyeti üzerine Girit adasına götürülerek ailesi ve kardeşleri ile aynı yere defnedilmiştir.

Ayrıca El Cezeri Kimdir? Önemi Ve İcatları bilgilerine de bakabilirsiniz.

Theodorakis’in Kültür Mirası Eserleri

Theodorakis müziklerini daha çok, Yunan şairlerin yanı sıra Pablo Neruda ve García Lorca gibi dünyaca ünlü şairlerin şiirlerine dayandırmış ve onların üzerine beste yapmıştır. Bunların en önemlileri arasında Epitaphios, Politia AD, Dionysos,  Archipelagos, Epiphania, Mykres Kyklades, Mia Thalassa, Mauthausen, Romiossini, Sun and Time, Songs for Andreas, Mythology, Night of Death, The Hostage, The Quarters of the World, Phaedra, Erimia, Os Archaios Anemos, Ta Lyrikotera, Ta Lyrika, Ta Lyrikotata, Odysseia sayılabilir.

Klasik müzik türünde çeşitli senfonik eserlerin (12) yanı sıra oda müzikleri (19), kantatlar ve oratoryolar (8), operalar (5), ilahiler (8), baleler (8), bestelemiş; sahne müzikleri türünde klasik trajediler (12), modern oyunlar (11) ve uluslararası tiyatrolara (7) müzikler yapmıştır.

Başlıca film müzikleri ise şunlar sayılabilir:

• 1960, Honeymoon (Luna de miel)
• 1961, Shadow of the Cat
• 1962, The Lovers of Teruel
• 1964, Zorba the Greek
• 1966, A Bullet Through the Heart
• 1967, The Day the Fish Came Out
• 1969, Z
• 1971, The Trojan Women
• 1972, State of Siege
• 1973, Serpico
• 1974, The Rehearsal
• 1976, Actas de Marousia
• 1977, Iphigenia
• 1980, The Man with the Carnation
• 2013, Recycling Medea