Nobel'e Aday Gösterilen ve Nobel Ödülü Alan Türkler

Nobel ödülü, dinamitin mucidi olarak bilinen İsveçli kimyager Alfred Nobel’e ait olan her yıl verilen bir üstün hizmet ödülü. Bilime katkısının sürekliliğini aşılayan motive kaynaklı bu prestijli ödül başta fizik, kimya ve tıp ilmine yönelik bir amaç taşıdıysa da zaman içerisinde bu branşlara katkılar artarak, birçok alanda uluslararası bir boyuta ulaştı. İnsanoğlunun süregelen araştırmacı yanının, keşiflerin en güzel çıkış noktası olması da ilime olan desteği ve teşviki arttırmıştır. Belki miras yoluyla geçebilecek var olmanın deneysel metotlarla işlenmesini sağlayan, dinamizmi temel alan bir bütün dememiz de pek yanlış olmaz.

Nobel ödülü, yaşamı teorik anlamda özümseyip pratik anlamda kullanılışlı bir hale getirmede insan kadar insanlık faktörünü de ele almıştır. Üstelik 1901 senesinden günümüze kadar her yıl gerçekleşen bu anlamlı organizasyon bizim Türk bilim insanları, yazarlarımızın da zaman içinde yer almasıyla çok daha cezbedici bir hale geldi. Öyle ki genç nesiller adeta bu onuru taşımak anlamında kendini sorumlu görmeye başladı. Her yıl bu organizasyon için aday olmak bile bu heyecanı taşıyan insanımız için adeta milli bir mücadele kaynağı gibi gurur sembolü oldu. Başarı belki de anılmaktan geçiyordu ya da bir başarıya giden yol hangi amaçları taşıdığımız fark edildiği zaman önemli bir etap aşılmış dahi olabiliyordu. Keza bu onura vakıf olamamış fakat namzet olmayı başarabilmiş öylesine başarılı ve değerli insanımız var ki! Gelin isterseniz Nobel dünyasının o görkemli yolculuğuna bizleri taşımış ve beraberinde ödül kazandırmış olan gurur abidelerimizi yakından inceleyelim.

Ayrıca ünlü Türk bilim insanı ve çalışmalarını linkteki yazımızdan okuyabilirsiniz.

1. Yaşar Kemal

Geçmişten günümüze, çalışmalarıyla adından söz ettirmeyi başarmış ve ünü sınırları aşan yazarımız Yaşar Kemal Nobel'e aday gösterilen isimlerden biriydi. 1973'te Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiştir ve bu ödüle aday gösterilen ilk Türk'tür. “Yer Demir Gök Bakır” , “Ağrı Dağı Efsanesi” ve “İnce Memed” romanlarıyla coğrafyaya ait kültürel, ekonomik ve sosyal açıdan toplumsal öğeleri karakterize eden yapıtları geniş yankı bulmuştur. Eserleriyle toplumun nabzını yakalamış hatta fikirleriyle günümüze hala ışık tutan aydınlarımızdan olan Yaşar Kemal, insanı, tabiatı, emeğin zorluklarını ve Anadolu motiflerini taşırken aslında biz dilini kullanarak ülkemizi temsil etmiştir. 2015 senesinde kaybettiğimiz ünlü yazar Yaşar Kemal ödülü alamasa da aday gösterildiği 1973 senesinden bu yana kendisinden sonra süregelen çabanın da öncülerinden biri olmuştur.

2. Leyla Erbil

Yazarlık hayatına hikaye yazımı ile başlayan ve 2013 senesinde yitirdiğimiz ünlü edebiyatçımız Leyla Erbil, Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiş olan bir diğer önemli isim. Düşünsel boyutta yenilikçiliğin taraftarı olan isimlerden Leyla Erbil, yazılarında Freud’un psikanalizden etkilenmiş ve Karl Marx’ın sistemler üzerine geliştirdiği fikirlere karşıtlık boyutu getirerek esin kaynağını güçlendirmiştir. İdeolojisi ile adından söz ettiren düşünürümüz edebiyatımıza getirdiği farklı bir soluk ile ününü geniş kitlelere taşımış fakat ödülü kazanamamış bir diğer önemli insanımız olmuştur. Aynı zamanda Nobel'e aday gösterilen ilk Türk kadını olma ünvanına da sahiptir.

3. İlhan Berk

İlhan Berk, yeni edebiyat akımının önemli isimlerdendi. Sedat Simavi Edebiyat ödülü sahibi ve şiir alanında birçok yapıt ve çeviri eserleriyle başarılar yakalamış bir isim olarak Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilmiş bir sanatçımızdı.

Cesaretin, aklın ve üretmenin, başarı kadar başarıya giden yola bir örnek oluşturması açısından katkısı belki de kazanılmış en güzel ödüldür.

4. Dr. Atakan Peker

Nobel dünyasına adım atmanın o zorlu kriterlerini karşılamayı başarmış olan isimlerden bir diğeri de Atakan Peker. Adaylık alanında dahi sürece konu olabilecek çalışmaların takip edilmesine mazhar olunan kişilerden olan Atakan Peker, sıvı metal teknolojisini günümüz iletişiminde büyük rol oynayan cep telefonları üzerinde kullanımı ile adından söz ettirmiştir. Sıvı Metal’in işlerliği ve buluşu yönünde bir ilke imza atan Peker, AR-GE faaliyetlerinin önemini ve  katkısını sıklıkla vurgulamıştır. Dünyaca ünlü Apple firması, sıvı metali cihazlarında kullanmak amacıyla Atakan Peker’den bu çalışmayı kendilerine satması için teklif götürmüştür.

5. Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil

Dünyada adını duyurmuş, üstün hizmet ve çabalarıyla Nobel adaylığına ismini yazdıran isimlerden biri de Profesör Gökhan Hotamışlıgil olmuştur. Tip-1 diyabet hastalığına çözüm amaçlı safra asidinin koruyucu özelliğini uygulayarak tıp dünyasında yeni bir sayfa açmıştır. İnsülin direncini koruma adına zararlı enzimleri yok etmek adına yapılabilecekleri sağlık kuruluşlarınca büyük ilgi toplamıştır. Ankara Tıp Fakültesi mezunu ve Harward Üniversitesi'nde doktoralığını yapmış bir akademisyenimizdir. Genetik Hastalıklar ve Metabolik Araştırmalar Merkezi Direktörü de olan Hotamışlıgil, bağışıklık sisteminin insan bünyesindeki metabolik değerlendirmesini işlerken, sağlıkta tıbbi bir devrim yapmanın da önünü açmış oluyordu. Sağlığın keşfedilmemiş sırlarını paylaşarak, yaşamını bu denge üzerinde oturttuğunu dile getiren Hotamışlıgil, insanlığa katkı amacının idealleri arasında olduğunu belirtmiştir. Amerikan Diyabet Birliği Olağanüstü Başarı Ödülü, TÜBİTAK Bilimsel Araştırma Ödülü, Koç Bilim Ödülü sayılabilecek ödüllerinden bazılarıdır.

6. Doç. Bahri Karaçay

Ölümcül olarak tıpta çaresi olmadığı bilinen Alexander hastalığına Gen tedavisi ile çözüm bulunmasını amaçlayan ve çabalarıyla yine dünyaca isim yapmış Nobel Kimya Ödülü'ne aday olmuş tıp uzmanlarımızdan. Amerika’da Ohio Üniversitesinde Genetik Mühendisliği alanındaki doktoralığının ardından kanser araştırmaları ve gen tedavileri yönünde çalışmalar yapmıştır. “Yaşamın sırrı DNA”, “Mutlu Beyin” adlı kitapları TÜBİTAK aracılığıyla yayımlanmıştır. Bahri Karaçay, sağlık için dev adımlar atma hayalinin zamanla bir projeye dönüşmesini ve gerçekleşmesini, çalışma azmine borçlu olduğunu dile getirmektedir.

7. Prof. Dr. İlhan Fuat Akyıldız

Akademik kariyerini mühendislik bilimleri üzerine kuran Profesör Dr. İlhan Akyıldız, insan sağlığı ve tıp üzerinde çalışmalarını etkinleştirmek amaçlı, teknolojinin gücünü dünya ile paylaşan bir başka gurur kaynağımız. Laboratuar çalışmalarında mobil teknolojiyle ilgili gelecekte oluşturabilecek kaynaklar ve yenilikler ile ilgili Amerika’da çalışmalarını sürdürmektedir. Nano ölçekli aletlerle haberleşme ve iletişimin, insan vücudu içerisinde bağışıklığa destek kaynaklı oluşabilecek programlama ile tümör, virüs, bakteri kökenli sorunlara müdahale edilebileceği yönünde adımlar attı. Günümüzde NASA’nın çalışmalarında kendisinin danışmanlığına başvurduğunu belirten Akyıldız, araştırma projeleri için de vazgeçilmez bir isim olarak Nobel adaylığına adını yazdıranlardan biri.

8. Diplomat Ahmet Üzümcü

2013 yılı Nobel Barış Ödülü, Dünya barışını korumak, kimyasal silahların kullanılmasını engellemek ve genel refah içeren bir ödüldü. 2002 senesinde NATO daimi elçiliği yapmış, 2006-2010 yıllarında Birleşmiş Milletler dahilinde Türkiye temsilcisi olan Diplomat Ahmet Üzümcü ise Dünya barışına katkı ve silahların yasaklanması yönünde genel direktör olarak çalışmalarıyla takdir toplamış ve 2013 senesinde Nobel Barış Ödülü'ne layık görülmüş bir isimdir.

9. Orhan Pamuk

Nobel Edebiyat Ödülü bu anlamda ülkemiz adına bir ilki yaşatmıştır. 12 Ekim 2006 tarihiyle adını yazdıran edebiyatçımız Orhan Pamuk’tur. 7 haziran 1952 İstanbul doğumlu ünlü romancı Postmodern türünün önemli isimlerinden Orhan Pamuk, Karanlık ve Işık isimli ilk roman çalışmasını yayınladığı 1974 yılından bu yana “Sessiz Ev”, “Beyaz Kale”, “Kar” isimli kitaplarıyla sadece ülkemizde değil yurt dışında ödüllere de layık görülmüştür. “Benim Adım Kırmızı” adlı roman birçok ülkenin dillerine çevrilerek yayımlanmıştır. Doğu-Batı arasındaki farklılığın kıyas yoluyla değerlenmesine dair birçok yazarımızdan esinlendiği de hissedilebilir Orhan Pamuk’un. Politik ağırlıklı yazıları ile sıklıkla eleştirilerin odağında kalmış olan yazarımızdır. Alman literatürüne girmiş olan eserleri yayıncılar birliğince ödüle layık görülmüş, eserlerinin detaylıca incelenmesine katkıda bulunmuştur. İki defa Fransa’dan resmi devlet nişanı almaya layık görülmüştür. Kültürel yozlaşmanın çelişkilerin yumağında bireyin yaşadığı çağı yorumlamasını felsefik açıdan romanlarında çoğu zaman yansıtmayı başarabilmiştir. O yıl, yani 2006 tarihinde İsveç Kralı Carl Gustav’ın elinden Nobel Edebiyat ödülü sahibi olan Orhan Pamuk aynı yıl içerisinde TIME dergisine adını yazdıran 100 kişi içerisine girmeyi de başarabilmiştir.  Ülkemizde Boğaziçi Üniversitesi başta olmak üzere birçok Avrupa ülkesinin seçkin üniversitelerinde fahri doktoralığı bulunmaktadır. 

10. Aziz Sancar

Türk biyolog, bilim adamı, biyofizik uzmanı Aziz Sancar da ünü kısa zamanda dünyaca bilinen Nobel Ödülü kazanmış isimlerden. 8 Eylül 1946 yılında Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya gelen Aziz Sancar, Nobel Kimya Ödülü’nü 2015 senesinde Genetik çalışmaların iyileştirici etkisini bulmak için hücrelerin araştırılması ve DNA üzerinde oluşturduğu katkı sebebiyle almıştır. Bu amaçla izlenen yol haritasını kapsamlı bir yöntemle tıp ve bilim dünyasıyla paylaşan Sancar, geliştirdiği testlerle somut adımlar atmıştır. İnsan vücudundaki protein yapısının geni destekleyen yöntemlerini yaptığı ölçümleme çalışmalarıyla adını duyurmuştur. Nobel Kimya Ödülü’nü kazanmasının sebebini, azim ve inanç olgusuyla yorumlayan Aziz Sancar, DNA onarımı ile başlayan analizlerle  tıp alanında çığır açmakla kalmayıp yeni keşiflerin de önünü açmıştır. Genetik rahatsızlıkların örneğin; kanser gibi hücre bölünmesiyle ortaya çıkabilecek DNA'yı etkileyen sorunlara karşı önemli bir bakış açısı geliştirmiştir. Çalışmanın zekadan üstünlüğünü dile getirmiş emeğin gücüyle zekanın bir anlam ifade ettiğini vurgulamıştır bizlere. Türkiye Bilimler Akademisi üyesi olan Aziz Sancar’ın elde ettiği ödüller arasında, Amerika Ulusal Bilim Vakfı, TÜBİTAK ve Vehbi Koç ödülleri yer almaktadır.  Ulu önderimiz M. Kemal Atatürk’ün eğitim ve bilime verdiği önemin kendisi için en önemli teşvik unsuru olduğunu her söyleşisinde dile getiren Sancar, madalyasını da Anıtkabir’e armağan etmiştir.

Her yıl Aralık ayının 10. günü teslim edilen üstün hizmet ödülü Nobel, kusursuzluğa, tüm kusurları ekleyerek ulaşmanın ancak çalışma ve fayda esasına dayalı olduğunu çağrıştırıyor biraz da bizlere. Varoluşumuzdan bugüne uzanan ve bugünkü toplumun şekillenmesinde, yaşayışlar kadar nedenleriyle de ilgilenmemiz gereken unsurlardan biri bu ödüller. Albert Einstein, Marie Curie, Flemming, Martin Luther King Jr. ve adını sayamadığımız daha birçok isim.. Belki hayatlarımızda fiziki olarak var değiller fakat yaşamın fiziği, anlamı ve sırrı üzerine bile şu anda onlarla ilgili çok şeyi konuşabiliriz.