Orkide (Orchidaceae), renkli ve görece hoş kokulu çiçek veren genel olarak ‘orkide ailesi-orkidegiller’ adıyla bilinen çiçekli bitki ailesidir. Salepgiller de denir.

Dünya üzerinde yaklaşık 763 cinsi ve 28 bin türü olduğu bilinir ama bu bilgi hala tartışılır. Çünkü böylesi büyük bitki ailelerinin üyeleri ile ilgili doğru veriler sık sık değişebilir. Ancak ne olursa olsun şunun doğruluğu tartışılmaz:

Orkide türlerinin sayısı aşağı yukarı kemikli balıkların sayısına denk; kuş türlerinden iki kat ve memeli türlerinden yaklaşık dört kat fazla sayıdadır!

Orkide ailesi üyelerinin çoğu tropikal bölgelerde yetişir ve yayılır. Soğuk bölgelerde ise daha az görülür.

Orkideler, çiçeklerinin narin görüntüsüyle bulunduğu her ortamda dikkat çeker. Ancak bulunduğu her ortamda mutlu olmaz! Çünkü narin olan sadece görüntüsü değildir… Yapısı da narin ve hassas olan bu güzel çiçeğin bakımı hiç de kolay değil ne yazık ki...

Ama biz meraklıları için bu afili orkide çiçeğimizin bakımı ile ilgili püf noktalarını araştırdık.

1. Doğru Orkide Seçimi

Ev veya ofis ortamında büyük orkide tercih etmelisiniz. Büyük orkideler ev/ofis ortamlarına uyum sağlamada daha başarılı olurlar. Seçim yaparken, dallarında tomurcukların bol olmasına; birkaç çiçeğin açmış olmasına dikkat etmelisiniz. Bütün çiçekleri açılmış olan orkide çiçek dökme evresindedir. Yaprakların ve köklerin durumu da önemlidir. Yaprakları lekeli olanlar hasta olabilir veya fazla güneş ışınına maruz kaldığı için yanmış da olabilir. Orkidenin kökleri koyu kahve ya da siyaha dönükse o kökler ölü köklerdir ve kesinlikle tercih edilmemelidir.

Ayrıca Pembe Çiçek Açan Ağaç Türleri adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

2. Orkideyi Nereye Yerleştirmeli

Orkide süzülmüş gün ışığı olan yerleri sever; pencere önü çiçeğidir denebilir. Pencerede bulunan ince tüller, yoğun gün ışığını süzerek bitkinin üzerine yollar ki bu en idealidir. Sabah ve akşam güneşini alan pencere kenarları orkidenizi yerleştirebileceğiniz en uygun yerlerdir. Orkide günde ortalama 12 ile 14 saat gün ışığı alırsa çiçek üretimi daha hızlı ve kaliteli olur.

3. Ortam Isısı Nasıl Olmalı

Orkide bakımının püf noktalarından biri bitkinin bulunduğu ortamın ısısıdır. Ortam ısısı kışın 20 dereceden aşağı, yazın 25 dereceden yukarı olmamalı. Kış aylarında çiçeğinizi aşırı soğuklardan koruyun. Uzun ömürlü olmaları için gece ile gündüz arasında 6-8 derecelik ısı farkına gereksinim vardır. Çiçeğin bulunduğu ortam gündüz 20/25 derece arası, gece ise 16/17 derece arası en ideal olan aralıklardır.

4. Orkidenin Işık İhtiyacı

Çiçek doğrudan ışık almamalı fakat ortam aydınlık ve bol ışıklı olmalıdır. Işık farklı açılardan bitkinin üzerine yansımalıdır. Bitkinin yerini sevip sevmediğini yeşil yapraklarının gün ışığına eğilimini gözlemleyerek anlayabilirsiniz. Kış aylarında veya kapalı havalarda yapay ışık kullanarak ortam ışığı oluşturulabilir. Floresan ışıklar, gün ışığına yakın olduğundan bu tür ışık desteği alınabilir.

5. Orkideyi Sulama

Evlerdeki musluk suları çok fazla klor ve kireç içerdiği için tercih edilmemelidir. Oda ısısında doğal kaynak suyu, içme suyu veya yağmur suyu kullanmak daha yararlıdır. Orkide bakımının en önemli püf noktalarından biri, toprağın nemini dengeli şekilde korumaktır. Sulama işlemi kökleri çürütmeyecek şekilde olmalıdır. Haşlanmış yumurta suyunu dinlendirerek orkidenizi sulayabilirsiniz.

Bitkinizi sabah saatlerinde sulamanız faydalı olacaktır. Akşam saatinde suyu emmez ve çürümeye meyilli hale gelir.

6. Orkide Saksısı ve Toprağı

Orkide saksısının şeffaf olması şart mı? Evet şart! Saksı şeffaf olmalıdır. Çünkü bitkinin kökleri de ışık almalıdır.  Orkide toprağı kendine özeldir. Orkide en iyi ve sağlıklı biçimde kendi toprağında gelişir. Yetiştirirken de bu özel toprağı kullanmalı, normal toprak kullanmamalısınız. Olgunlaşmış çam kabuğu ve yosun kullanımı idealdir. Bulabilirseniz, orkideler için hazırlanan özel torf kullanmanız da çok yararlı olacaktır.

7. Orkidenin Yaprakları

Orkidenin yaprakları, ışık gereksiniminin karşılanıp karşılanmadığının en doğru göstergesidir. Yapraklar koyu yeşil ve yumuşamışsa, ışığın yetersiz olduğu; sararmaya hatta kızarmaya dönükse ışığın fazla olduğu anlaşılmalıdır. Yeşili canlı ve açık tonlarda ise doğru ve yeterli ışık alıyordur.

Orkidenin yaprakları dik ve dolgun görünüyorsa sağlıklıdır. Bitkinin bakımında şeffaf saksı kullanırsanız köklerin ve yaprakların gelişiminde avantaj sağlamış olursunuz ve daha güzel sonuçlar elde edersiniz. Belirli yaşa gelen orkidelerin alt yapraklarının sararması doğaldır. Yapraklarının kendiliğinden düşmesini beklemelisiniz.

8. Orkidenin Çiçekleri

Orkidenin çiçekleri solduğunda da kendiliğinden düşmesine izin vermelisiniz. Bitkinin çiçeklerinin solması öldüğü anlamına gelmez. Bitki, iyi bakılmaya devam edildiğinde, daha sonra yeniden tomurcuklar vermeye başlar. Bitkinin fazla sulanması ya da güneş ışığına bağlı yanık oluşması ve mantar hastalığı gibi nedenlerle bazı sararmalar olabilir. Böyle durumlarda bitkinin yeri değiştirilerek uygun şekilde bakılmalıdır.

9. Orkidenin Beslenmesi

Sağlıklı ve uzun ömürlü orkide yetiştirmek istiyorsanız orkidenin iyi beslenmesi gerektiğini unutmayın. Evde orkide bakımı için özel olarak hazırlanmış sıvı gübreler bulunmaktadır. Bitkinizi bu sıvı gübre ile yaz aylarında 2 hafta, kış aylarında ise 4 hafta aralıklarla beslemelisiniz. Ancak gübrelemenin dozunu fazla kaçırırsanız bitkiniz yarardan çok zarar görür.

10. Orkidenin Yüksek Nem Gereksinimi

Orkide yüksek oranda nem ister. Yazın bol su isteyen orkidenin yapraklarına her sabah kireçli ve soğuk olmayan su püskürtün ama çiçeklerin ıslanmamasına dikkat edin. Nem oranını dengelemek için çakıl döşeli tepsi kullanmak yararlı olacaktır. Bu yöntemle topraktaki fazla suyun bitkiye zarar vermesi de önlenir ve sıcak tutulur.

11. Orkideyi Çoğaltma

Kökten ayırmak suretiyle üretilebilir. Bitkinin kökünden çıkan ve üst kısımlara uzanan ince bölümlerde yeni bitkiler oluşur. Bu yeni bitkiler alınıp başka saksılara dikilerek yeni orkideler yetiştirilebilir.

12. Orkidenin Kökleri Çürürse

Orkidenin kökleri fazla sulama nedeniyle çürüme yapabilir. Bu durumda bitkiyi saksıdan çıkartıp köklerdeki nemi bezle alın. Çürüyen ve içi boşalan kökleri temizleyip yeniden saksısına dikin. Kısa sürede toparlanacaktır.

Ayrıca 4 Mevsim Çiçek Açan Bitkiler ve Özellikleri adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

13. Orkideniz Çiçek Açmayı Bıraktıysa

Orkideleri sulamak için yayvan, su dolu kapta, yaklaşık 40 dakika bekletin. Köklerini kurutmamalısınız. Çiçek saplarını çıkış noktasının birkaç santimetre üzerinden kesin. Böyle yaparak yeni çiçek sapı çıkarmasına izin vermiş olursunuz. Ortam nemi düşükse bu durum çiçek tomurcuklarının kurumasına neden olacağından ortam sıcaklığını 23 derecede tutun. Sıcaklığın 15 derecenin altına inmemesine özen gösterin.

14. Orkide Hava Almazsa

Eğer orkideniz hava ihtiyacını yeterince sağlayamazsa hava kökleri dışarıya doğru büyür. Aslında orkide hava bitkisidir yani ‘Airplant’ üyesidir. Eğer nemli bölgede yaşıyorsanız topraksız olduğu halde dekoratif olarak da (örneğin asarak) bakımı yapılabilir. Orkidenizin hava ihtiyacını etkin şekilde karşılamak için geniş hava delikleri olan saksılar tercih etmelisiniz.