Zeki İnsanların En Belirgin Özellikleri

Hepimiz zaman zaman kendimizle ilgili zeki, başarılı ya da çalışkan olup olmadığımızı sorgularız. Aslında bunlar genellikle birbiriyle karıştırılan kavramlardır. Fakat zeka daha çok insanların düşünme, nesnel gerçekleri algılama, akıl yürütme, kavrama, yargılama ve sonuç çıkarma yetileriyle ilişkilendirilir. Yetilerle ilgili olması aynı zamanda onun geliştirilebilmesine rağmen çoğunlukla doğuştan geldiğini göstermektedir.

Zaman zaman ben bu yetilere sahip miyim diye merak ediyor olabilirsiniz. Örneğin aklınıza dahiyane fikir geldiğinde bu çok tatmin vericidir. Belki de sonraki Albert Einstein sizsinizdir! Büyük tıbbi testlerden ziyade bunu anlamanın farklı yolları da olabilir. Zeki insanların paylaştıkları ya da çoğunda görülen bazı özellikler bulunur. Tabii yine de bu, özelliklerin hepsine sahipseniz zekisiniz veya hiçbirine sahip değilseniz hiç zeki değilsiniz anlamına gelmez. Bunlar sadece genellemeler; işte zeki insanların en belirgin özellikleri…

1. Kolay Kolay Dağılmayan Dikkat

Daha uzun süreler odaklanmış kalabilen ve dikkat dağıtan unsurları göz ardı edebilen insanların yüksek zekaya sahip olma ihtimalinden bahsedilebilir. 2013 senesinde Current Biology isimli dergideki makale, yüksek IQ’ya sahip bireylerin seçilen resmin arka planındaki hareketleri fark ediş süresinin daha uzun olduğuna dair yapılan iki çalışmayı konu alır. Bunun sebebinin ise zeki bireylerin resimde daha önemli olan ya da daha önde olan kısımlara yoğunlaşarak geriye kalan kısımları göz ardı etmiş olabileceği belirtilir.

2. Geceleri Geç Uyuma Eğilimi

Yapılan araştırmaya göre, zeka seviyesi ne kadar yüksekse kişi geceleri uyanık kalmaya o kadar meyilli oluyor. 2009 senesinde Personality and Individual Differences dergisinde yayımlanan araştırma, binlerce kişinin IQ’su ile uyku düzeni arasındaki ilişkiyi inceler. Araştırmanın sonucunda daha zeki olanların haftanın her günü geç yatıp geç kalktığı keşfedilir.

3. Uyumluluk

Zeki insanların belirgin özellikleri arasında onların grupça yapılacak aktiviteler ve verilecek kararlarda daha esnek olduğu; farklı koşullara rahatça uyum sağlayabildiği sıralanabilir. Zeki insanlar karşılaştıkları engel ya da zorluk ne olursa olsun duruma uyum sağlayabilir. Konuyla ilgili yapılan araştırma, zekanın çevre koşullarla daha iyi mücadele edebilmek adına kişinin kendi davranışlarını değiştirebilmesi ya da bulunduğu ortamda değişiklikler yapabilmesiyle doğrudan ilişkili olduğunu belirtir.

4. Bilmediklerine Hakim Olmak

Genel kanıya göre zeki kişiler bilmedikleri konuları ya da soruları rahatça kabullenirler. Yani aslında bu kişiler “Bilmiyorum.” demekten hiçbir zaman çekinmezler, zira bilmedikleri her neyse onu kolayca öğrenebileceklerinin farkındadırlar. Justin Kruger ve David Dunning tarafından gerçekleştirilen çalışma göre, bireylerin zeka seviyesi ne kadar düşükse kendi bilişsel yetilerini olduğundan daha fazla göstermeye ve görmeye eğilimleri o kadar artıyor.

5. Sonsuz Merak

“Benim özel bir yeteneğim yok sadece tutkulu bir meraklıyım.”

Sanırız Albert Einstein bu lafıyla onu meşhur fizikçi yapan şeyin zekası değil, merakı olduğunu öne sürüyor. Üstelik haksız da sayılmaz. Zeki kişilerin diğer insanların öylece yanından geçip gittiği şeylerle ilgilendiği söylenir. 2016 senesinde yapılan araştırma, çocuk zekasıyla deneyimlere açık olma arasındaki ilişki olduğunu iddia etti. Birleşik Krallık’tan insanları tam 50 sene gözlemleyen bilim insanları, IQ seviyesi daha yüksek olan 11 yaşındaki çocukların 50 yaşına geldiklerinde yeni deneyimlere daha açık olduğunu kanıtladı.

6. Açık Görüşlü Olmak

Bitmek bilmeyen meraklarından da anlaşılacağı üzere zeki bireyler yeni fikirlere ve fırsatlara açıktırlar. Zeki insanlarda görülen özelliklerden biri de başka fikirleri gözden geçirmeye, hatta kabul etmeye istekli olmalarıdır. Örneğin, uzmanlar açık görüşlü kişilerin üniversiteye giriş sınavları ya da zeka testlerinde daha yüksek puan alma eğiliminde olduğunu belirtir.

7. Tek Başına Vakit Geçirebilmek

Zeki bireyler ile ilgili yaygın görüşlerden biri de kendi kendilerine vakit geçirebildikleri olmuştur. Yakın dönemde British Journal of Psychology’de yayımlanan araştırmaya göre, diğer insanlarla sosyalleşmek zeka seviyesi ortalama düzeyde olan kişilere verdiği kadar zeki kişilere keyif vermemektedir. 

8. Çabuk Sıkılmak

Zeki insanların en belirgin özellikleri arasında yaptıkları rutin şeyler sırasında sıkılmaları sayılabilir. Bunun asıl nedeni ise bu kişilerin çok fazla bilgi ve beceriye sahip olmalarıdır. Gelişmiş zekaları sıradan görevleri yerine getirirken bütün potansiyelini kullanamayacaktır. Örneğin emlak fiyatları ya da mutfak işleri hakkında konuşarak onlara ilham verebilmek pek mümkün değildir. Bu tarz kişilerin daha soyu ve küresel konular ile ilgili konuşma, tartışma ve fikir yürütme ihtimali daha yüksektir.

9. Güçlü İrade

Zeki bireyler genellikle hedefleri için plan yaparak, alternatif stratejiler düşünerek ve planın sonuçlarını öngörerek engellerin üstesinden gelir. 2009 yılında yapılan çalışma, zeka ve iradenin ilişkili olduğunu kanıtlar. Araştırmada katılımcılara iki farklı finansal seçenek verilir. İlki o anda az miktarda ödeme almaları, ikincisi ise daha sonra daha yüksek miktarda ödeme almalarıdır. Sonuçta, daha iradeli olduğunu varsayabileceğimiz daha sonra daha büyük miktarda ödemeyi tercih eden kişilerin zeka testlerinde çoğunlukla daha yüksek puana sahip olduğu keşfedilir.

10. Eğlenceli Olmak

Zeki kişilerin mizah anlayışının daha gelişmiş olduğunu söylemek yanlış olmaz. Çünkü mizah seviyesi yüksek olan kişilerin zeki olduğuna neredeyse hepimiz inanırız. New Mexico Üniversitesi araştırmacılarının da bu fikre katıldığını bilmek belki içinizi rahatlatır. Üniversitede yapılan araştırmaya göre, profesyonel anlamda komediyle uğraşan bireylerin sözel zekası ortalamalara göre daha yüksektir.

11. Daha Genç Hissetmek

Zeki insanların özellikleri arasında belki de en kayda değer olanı, bu kişilerin daha uzun süre daha genç hissetmesidir. Öte yandan, ergenlik döneminde zeka seviyesi ne kadar yüksekse yaşlılık döneminde de aynı şekilde daha genç hissetme ihtimali o kadar fazla olacaktır.

12. Başkalarının Tecrübelerine Karşı Hassas Olmak

Zeki kişiler karşısındakinin ne hissettiğini ve düşündüğünü çoğunlukla tam olarak anlayabilir. Kimi uzmanlar başkalarının gereksinimlerini ve duygularını anlayabilmenin yüksek duygusal zekanın en belirgin özelliklerinden olduğunu belirtir. Bu sebeple yüksek duygusal zekaya sahip kişiler, yeni insanlarla tanışmak ve diğerlerini yakından tanımak konusunda oldukça isteklidir.

13. Alakasız Kavramları İlişkilendirebilmek

Zeki insanlar, ortalama zekaya sahip olan kişilerin göremediği detayları ve ilişkileri fark edebilirler. Böylelikle yüzeysel olarak alakasız gibi görünen olgular arasında benzerlik kurabilirler. Bu tür bağlantılar kurmak ise yaratıcılık göstergesidir.

14. İşleri Erteleme Eğilimi

Zeki insanların davranışları arasında sıradan gündelik işleri ertelemeye meyilli olmaları vardır diyebiliriz. Çünkü onların genellikle yapacak daha önemli işleri vardır. Wharton Üniversitesi’nin psikologlarından Adam Grant işleri ertelemenin aslında yeni yollar ortaya çıkarmanın temeli olduğunu belirtir.

15. Büyük Sorular Üzerine Düşünmek

Zeka seviyesi yüksek olan kişiler genelde evren ve hayatın anlamı gibi büyük konularla daha çok ilgilidir. Dolayısıyla zeki insanlar endişeli olmaya da daha meyillidir çünkü onlar varoluşsal krizler üzerine düşünürler. Üstün zekalı bireyler için hayattaki misyon ve hedeflerini belirlemek son derece hayatidir. Aksi takdirde gereksiz işlerle potansiyellerini harcayarak psikolojik problemler yaşayabilirler. Buna benzer süreçlerde psikolojik sıkıntıyı engellemenin en iyi yolu ise kendilerini her zaman aktif tutmanın yolunu aramaktır.

16. Romantik İlişki Kurmada Başarısız Olmak

Yüksek zekaya sahip kişiler, daima diğer insanların hayranlığıyla karşılaşmazlar. Konuyla ilgili yapılan araştırmalara göre, IQ'su 120'nin üstünde olan bireyler çoğunlukla kendilerini yalnız hissederler. Çünkü insanlarda genel olarak kendilerinden daha zeki olan kişilerle iletişim kurmak yerine aksini yapma eğilimi vardır. Dolayısıyla bu durum sadece zeki insanlar için geçerli değildir.

17. Unutkanlık

Zeki kişiler elbette kusursuz insanlar değildir. Dünya üzerindeki en parlak zihinler olsalar bile, gündelik olarak yapılması gereken işleri çabucak unutabilirler. Tabii zihni evrenin en derin sorularıyla meşgul bireyler için başka şeyler beklemek yanlış olabilir.

18. Özgün Çözümler Üretmek

Yeni şeyler icat edebilmenin temeli, her şeyi açıkça kavrayabilmekten geçer. Bu kabiliyet ise, zihnin nasıl işlediğine dair ipuçlarını barındırır. Yaratıcı olabilmek için çevrede gördüğümüz olayların, durumların ve hatta nesnelerin bile özünü anlamamız gerekir. Dolayısıyla gündelik hayatta yaşanan sorunları çözmek için özgün çözümler üretmek, zeki insanların en belirgin özelliklerinden biri olabilir. Yaratıcı düşünme yeteneği de bunun en belirgin örneğidir.