Milattan önceki zamanlardan itibaren Dünya üzerinde binlerce devlet kuruldu. Kimilerinin yarattığı medeniyetlerin mirası hala varlığını sürdürürken, kimileri yok olup gitti. Bazıları daha az yer kapladı Dünya topraklarında, bazılarının sınırları okyanusları aştı; kıtaları birleştirdi.

Bu devletlerden hangisinin imparatorluk olarak değerlendirilmesi gerektiği tarihçiler tarafından hala tartışılır. Hangi imparatorluğun en büyük olduğu da ayrı tartışma konusudur. Ülkenin sahip olduğu topraklar mı, yayılmacılığı mı yoksa nüfus oranı mı belirleyici olmalı?

Bana Fikir Ver ekibi olarak bu üç ölçüte göre ‘en büyük kim’ sorusuna ‘üç farklı cevap’ bulduk. Bu yüzden de tek büyük değil üç büyük imparatorluğu yazımıza konu ettik.

İşte tarih sahnesinde yer almış farklı özellikleriyle en büyük üç imparatorluk…

Ayrıca Tarihteki En İyi 10 Roma İmparatoru adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

Sahip Olduğu Nüfus Oranıyla En Büyük İmparatorluk: Pers (Ahameniş) İmparatorluğu

Guinness Dünya Rekorları kitabına göre Dünya üzerinde gelmiş geçmiş en büyük imparatorluk en yaygın kullanılan adıyla Pers İmparatorluğu ya da diğer adıyla Ahameniş İmparatorluğudur. Kitapta bu durumun gerekçesi olarak Pers İmparatorluğunun var olduğu dönemde, ‘ülke nüfusunun dünya toplam nüfusuna oranla en yüksek olduğu imparatorluk’ olmasını göstermiştir. Çünkü Pers İmparatorluğu, o zamanlar 112 milyon civarında olan dünyanın nüfusunun yaklaşık %44’üne sahipti. Sözü edilen oran, Perslerin Dünya’ya hükmettiği dönemde onları dünyanın ‘sahip olduğu nüfus oranıyla en büyük’ imparatorluğu yapmıştır.

M.Ö.550-330 yılları arasında hüküm sürmüş olan ve Büyük Kiros tarafından kurulan Pers devleti Monarşi ile yönetilmekteydi. Persopolis kentinde kurulan devlete Babil’in fethinden sonra Babil başkentlik yapmış olup, yüzölçümü toplam 8.000.000 km² idi. Sayılabilen nüfusu 50 milyon civarındaydı.

Persler Büyük Kiros’un liderliğinde Kuzey’de Medler'i yıkarak devlet kurmuşlardır. Büyük Kiros’un yaptığı fetihlerle Babil, Fenike, Urartu, Manna, Lidya ve Krezus gibi devletleri servetleri ile beraber ele geçirerek ülkesini de zenginleştirmiş ve tüm Anadolu'yu hâkimiyeti altına almıştır. O öldükten sonra yerine geçen oğlu Kambis devrinde Mısır fethedilmiş, Pers ordusu Kartaca'ya kadar ilerlemiş ancak ele geçirememiştir. Mısır dönüşünden sonra Kambis öldüğünde, yerine I. Darius geçmiştir. I. Darius da fetihler yapmış ve onun zamanında da İmparatorluk sınırları doğu bölgesinde Hindistan'a kadar uzanmıştır. Kafkasya'ya doğru İskitlere düzenlediği sefer başarılı olmayınca Batıya yönelmiş, bu seferinde Trakya, Makedonya ve Ege'yi ele geçirmiştir.

1.Artaserhas zamanında devlet hızla çökmeye başlamış, ayaklanmalar neticesinde Mısır bağımsızlığını ilan etmiştir. V. Artaserhas tahtta iken ise Makedonya Kralı Büyük İskender son Pers İmparatoru V. Artaserhas’ı öldürerek Pers İmparatorluğu'na son vermiştir.

Pers İmparatorluğu Ortadoğu'da kurulmuş olan; Batıda Ege'ye, Doğuda Hindistan'a kadar uzanan, en büyük imparatorluklardan biridir.

Sahip Olduğu Sınır Bütünlüğüne Göre En Büyük İmparatorluk: Moğol İmparatorluğu

Dünya’nın ‘sahip olduğu sınır bütünlüğü en büyük’ olan devletidir. Bu açıdan ele alındığında Moğol İmparatorluğu Dünya’nın en büyük imparatorluğu unvanını hak etmektedir.

1206 yılında Orta Asya'da Cengizhan tarafından kurulmuş ve 1368 yılına dek varlığını sürdürmüş olan imparatorluk Monarşi ile yönetilmiştir. Kuruluşunda başkenti Avarga iken sonrasında Karakurum ve en son Hanbalık, İmparatorluğa başkent olmuştur. 24 milyon km² den fazla yüzölçümüne sahiptir. En geniş sınırlarına ulaştığı dönemde hâkimiyetinde 100 milyondan fazla kişi barındırmıştır.

Kurulduğu dönemde Asya'da Cengiz Han yönetimine boyun eğmek zorunda kalmış Moğol ve Türk boylarından oluşuyordu. Sonrasında yaptığı fetihlerle genişleyerek Dünya'nın bitişik sınırlardan ibaret en büyük imparatorluğu oldu. Fetihler neticesinde sahip oldukları topraklar Dünya’nın %22'sini kapsamaktaydı. İmparatorluğun bu kadar geniş alana yayılmış olması; batı ile doğuyu birleştiren ve bu sayede İpek ve Baharat yollarında güvenle ticaret yapmaya elverişli hale getiren “Pax Mongolica” adı verilen barış döneminin yaşanmasını sağlamıştır.

Moğol istilaları ve fetihleri, 162 yıl boyunca Avrupa ve Asya'nın büyük bölümünü kaplayan ve geniş Moğol İmparatorluğu'nu yaratan olaylardır.  İnsanlık tarihin en ölümcül olayları olarak nitelendirilir. Kuzey Çin, Güney Çin, Orta Asya, Gürcistan, Kafkasya, Kore, Rusya, Polonya, Macaristan, Avusturya, Kuzey İtalya, Sırbistan, Bulgaristan, Anadolu, İran, Suriye, Mezopotamya, Vietnam, Japonya’ya dayanan seferler ve istilalar gerçekleştirilmiştir.

Ayrıca Tarihte Bilinen İlk Türk Devleti Hakkında Bilgiler adlı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Sahip Olduğu Yüzölçümüne Göre En Büyük İmparatorluk: Büyük Britanya İmparatorluğu

Büyük Britanya, en ihtişamlı dönemlerinde '' Empire On Which The Sun Never Sets-Üzerinde Güneş Batmayan İmparatorluk'' olarak tanıtılmıştır. Egemenliği altındaki toplumlarla birlikte Dünya üzerinde yaklaşık 33.700.000 km²'lik alanda hüküm sürerek; ‘sahip olduğu yüzölçümüyle en büyük’ imparatorluk olmuştur. Bu alan tüm Dünya topraklarının %23,84’ünü kapsamaktadır.

İmparatorluk tarafından yönetilen dominyonlar (egemenliği altında olan ülkeler), sömürgeler (istila ettiği ülkeler), protektoralar (imparatorluğun himayesinde olan ülkeler), mandalar (yönetim görevi ve sorumluluğu verilen ülkeler) ve diğer tâbi bölgeler yüzölçümüne dâhil edilmiştir.

Kökeni 16. ve 17. yüzyıllarda İngiltere Krallığı tarafından kurulan denizaşırı sömürgelere ve ticaret karakollarına dayanmaktadır.  En geniş topraklara sahip olmasının yanı sıra yüzyıldan fazla süre boyunca dünyanın önde gelen küresel gücüne de sahip olmuştur. 1922 yılında dünya nüfusunun dörtte biri olan 458 milyon kişi Britanya İmparatorluğu'nun egemenliği altında yaşıyordu.

İspanya ve Portekiz’in denizaşırı imparatorluklar kurarak elde ettikleri servete sahip olmak arzusuyla Amerika ve Asya'da kendi sömürgelerini ve ticaret ağlarını kurmaya başlamışlardır. Hollanda ve Fransa ile yaptığı savaşların neticesinde, başta Kuzey Amerika'da, sonrasında Asya’da (Hint alt kıtasında) egemen güç olmayı başarmıştır. 1783 yılındaki bağımsızlık savaşı ile imparatorluğun en eski sömürgelerinden Kuzey Amerika'da bulunan 13 Koloni kaybedilince; enerjilerini Güney Afrika, Asya ve Okyanusya'ya harcamışlardır.

Daha sonraları Pax Britannica (Britanya Barışı) olarak isimlendirilen yaklaşık 1 yüzyıllık zaman zarfında dirençle karşılaşmaksızın öncülüklerini sürdürmüşler ve topraklarını genişletmeye devam etmişlerdir.

Sanayi Devrimi ile ilerleyen imparatorluk, sömürgeleri dışında, Asya ve Latin Amerika'da çeşitli bölgeleri ticari olarak kontrol etmiştir. 19. yüzyılda nüfusun hızla artması, imparatorluğu yeni hammadde ve pazar arayışlarına yöneltmiştir.  Bu nedenle dünyanın daha farklı noktalarına keşifler düzenlenmiş ve özerk biçimde yönetilen dominyonlar kurulmuştur.

20.yüzyıla geçildiğinde gelişen Almanya ve A.B.D. Britanya ile mücadele edecek düzeye ulaşmaya başlamış, Britanya ve Almanya arasında peşi sıra gerilimler yaşanmıştır. 1. Dünya Savaşı'na da götüren bu süreçten Britanya İmparatorluğu zaferle ayrılmış olmasına rağmen ekonomik yönden zayıflamaya başlamıştır. Savaştan sonra imparatorluğun daha da büyümesi söz konusu olsa da artık eski sanayi gücüne ve askeri güce sahip değildir. 2. Dünya Savaşı'ndan da galip çıkmış olmasına rağmen, savaş sırasında Güneydoğu Asya'daki topraklarının işgal edilmesi itibar kaybına yol açmış ve Britanya İmparatorluğu'nun dağılmasını hızlandırmıştır. Savaştan 2 yıl sonra Britanya'nın en değerli sömürgesi Hindistan bağımsızlığını kazanmıştır. 20. yüzyılın son dönemecinde Avrupa güçleri tarafından gerçekleştirilen sömürge karşıtı hareket neticesinde sömürge ve diğer unsurların çoğu bağımsızlığını elde etmiş ve bu süreç 1997 senesinde Hong Kong'un Çin'e iadesiyle sona ermiştir.

Bağımsızlıklarını elde eden pek çok eski sömürge sonradan İngiliz Milletler Topluluğu üyesi olmuştur. Günümüzde 14 bölge hala Britanya'nın egemenliği altındadır ve bu bölgeler Britanya Denizaşırı Toprakları adıyla anılmaktadır.