NASA'da Çalışan Türkler

Çağımızın gelişen teknolojisinin oluşumunda bilim insanlarının, gözlemler sonucu yaptığı keşifler etkili olmuştur. Uydu sistemlerinin kurulumu, yörüngesel düzlemde insan aklı ve sınırlarının ne kadar ileri gidebileceğine dair birçok deneyler, dijital çağın da gelişimine ve küresel anlamda insanoğlunun daha pratik ve kolay şekilde bilgiye ulaşmasında yardımcı olmuştur.

NASA, havacılık alanında ulusal danışma komitesi olarak NACA adıyla ilk olarak uçakların aerodinamik özelliği, savaş uçağı tasarımları oluşturmak gayesiyle bu ad altında kuruldu. 1915 yılından bu güne değin ilerlemiştir. Washington’da 1958 yılında kurulan Amerikan Havacılık Dairesi NASA, çalışmalarına zaman içinde uzay teorileri ve projeleriyle ivme kazandırdı. Uzay istasyonu kurma çabası, Ay'ın yörüngesi üzerinde incelemeler yapılması adına yolculuklar, keşifler, etkili uzay araçlarının yapımına, kontrol sistemlerinin oluşturulmasına değin pek çok çalışma ortaya konulmuştur. Dünya üzerinde telekomünikasyon ağının güçlenmesinden tutun da küresel gücün de sembolü haline gelen bu çalışmalar, rekabetçi yapıdaki güçlü devletlerin de yer almasıyla teknolojik bir yarışta rol oynamıştır.

NASA, araştırmalarında insanlı ve insansız uçuş yöntemlerini kullanmıştır. Maliyeti ciddi rakamları bulan bu çalışmalarda, uzaydan evrenin geçirdiği boyutların incelenmesi, biyosfer, hidrosfer katmanlarının takibi, Güneş sisteminde oluşan değişikleri ve ozon tabakasının inceldiği de ortaya konmuştur. Mars gezegeninde helikopter aracını kullanma projesi son olarak güncellenen bir bilgi olarak karşımıza çıkmaktadır. Uzay araştırmaları, Astronomi uzmanı, biyolog, mühendislerden ve jeologların katılımıyla da geniş kapsamlı çalışmalar anbean güncellenip kamuyla paylaşılmaktadır.

Nasa'da çalışan Türkleri, son zamanlarda adlarından sıklıkla bahsedildiğine tanık olduğumuz, projeleriyle isim yapmış bilim insanlarımızı bugün konumuzda işleyeceğiz.

Ünlü Türk bilim insanları ve çalışmalarını linkteki yazımızdan okuyabilirsiniz.

1. İsmail Akbay

17 Ekim 1930 senesi Mudanya doğumlu bir bilim insanı olan İsmail Akbay, ilk Türk bilim insanı olarak NASA’da çalışmaya başlamış fizik mühendisimizdir. Üniversite eğitimini ABD’de tamamlamış olan Akbay, Marshall Uzay Merkezi'nde Saturn V-S1C roketi entegrasyon işlemi için mühendislik göreviyle roket bilimci Dr. Von Braun tarafından NASA bünyesine dahil edilmiştir. Apollo-Soyuz test projesine çalışmalarıyla bir fiil katılım göstermiştir. Uzay teknolojilerinin ticari hayatına senkronize etme anlamında “ uzay kampı” fikrini ülkemiz adına ortaya atarak, bu konuda girişimci bilim insanlarımızı heyecanlandırmıştır. Bir Türk olarak ABD’de adından söz ettiren Akbay, 1969 senesinde Ay’a ilk adımın atıldığı insanoğlunun en büyük keşif yolculuğunda, süreci başarıyla tamamlayan Apollo-11 projesine katkısından ötürü bilim dünyasına adını yazdırmıştır.

İsmail Akbay, 2003 senesinde Huntsville’deki evinde çıkan yangında, köpeğini kurtarmak isterken boğularak vefat etmiştir.

2. Dilhan Eryurt

Astrofizikçi Dilhan Eryurt, NASA’da çalışan ilk Türk kadın bilim insanıdır. Dilhan Eryurt, 29 Kasım 1926 tarihinde İzmir’de dünyaya geldi. Bilime olan merakı, deneyci taraflarını ortaya çıkarmış, astrofiziğe olan merakının eğitim hayatı boyunca kendisini rahat bırakmadığını fark etmiştir. Doğa bilimlerinin matematikle olan ilişkinin, ortaya koyduğu sonuçlarla uzun zamandır ilgilendiğini belirten Eryurt, 1942 senesinde İstanbul Üniversitesi, Yüksek Matematik ve Astronomi bölümünden mezun olduktan sonra kendisine akademik bir kariyer seçti. Ankara Üniversitesi Astronomi bölümü kurucusu Tevfik Okyar ile çalışmaya başladı. Üniversitede gönüllü olarak çalışmalara iştirak eden Eryurt, hocasının tavsiyesi ile eğitimine Amerika’da devam etme kararı aldı. Michigan Üniversitesi'nde önemli bilim insanlarından dersler aldı. Yıldızların yapı modeli üzerine Kanada’da bilgisayar programcısı olarak başarılar kazandı. NASA tarafından 1961 senesinde, Ulusal Bilim Akademisi'nden kazandığı bursla Goddard Uzay Enstitüleri bünyesine dahil edildi. O dönemin enstitüdeki tek kadın astronomu olarak tabii. 1969 Ay’a adım atılması gibi önemli bir keşfin ödül sahibi isimlerindendi Dilhan Eryurt. Kariyeri boyunca Apollo Başarı Ödülü, TÜBİTAK Bilim Ödülü kazanmıştır. ODTÜ Fen-Edebiyat Fakültesi dekanlığına 1988 yılında getirilmiş ve beş yıl boyunca bu görevde kalmıştır. TÜBİTAK gözlem evi projesinin hayata geçmesinde etkin isimlerden olan Dilhan Eryurt’un başarılarla dolu hayatı 13 Eylül 2012 tarihinde sona ermiştir.

3. Umut Yıldız

Astrofizikçi bilim insanı Umut Yıldız, 1980 İstanbul doğumlu, hayatı eğitimlerle geçmiş bir insandır. 2013 senesinden bu yana aktif olarak NASA’da çalışmalar yürüten Yıldız, Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri bölümünün ardından eğitimine master yapmak üzere Hollanda’nın Groningen Üniversitesi’nde devam etti. Doktorasını Leiden Üniversitesi’nde tamamlayan Yıldız, NASA’da çalışması için kabul edildi. Gözlemlenebilir astrofizik, farklı uzay teleskobundan maddeler üzerinden elde edilebilir verileri kapsayan çalışmalar yapmıştır. Fizik, matematik, programcılık uzmanlığı olan Yıldız, derin uzay iletişimcisi ve Jet Propulsion Laboratory Bölümü'nde Mars Projesi ekibinde veri uzmanlığında görev almaktadır.

4. Prof. Dr. Feryal Özel

Evrenin incelenmesinde görev alan yıldızların yok oluşu, takım yıldızları içinde yer alan kara deliklerin keşfini yapan ilk bilim insanları arasına adını yazdırmış bir isim Dr. Feryal Özer. 27 Mayıs 1975 senesinde İstanbul’da dünyaya gelen Özel, İsviçre’nin Cenevre kentindeki CERN’de araştırmalara katılmış bir astrofizik uzmanımız. Üzerine Einstein’in teoremlerinin bulunduğu gözlenemeyen yutulduğuna inanılan karadeliklerin görüntülenmesi adına bir ilki gerçekleştiren ekiple, farklı teleskoplardan gelen sayısız veriyi birleştirmişlerdir. Çalışmalarını Arizona Üniversitesi’nde nötron yıldızları, karadelik, astrofizik dalında yürüten Feryal Özel, bilim akademisi üyesidir. 2001 senesinde NASA’ya dahil edilen Feryal Özel, dünyanın en tanınmış bilim insanları listesine “Büyük Fikirler” adı altında ismini 2003 senesinde yazdırmayı başardı. Makaleleri, bilime ışık tutan yazıları uluslararası birçok belgesellerde anlatılmaktadır. Özel’in Astrofizik dalında çok sayıda ödülleri bulunmaktadır.

Uzayda karadelikler, galaksiler, yıldızlar vb. ile ilgili ilginç bilgiler yazımızı linkten okuyabilirsiniz.

5. Dr. Burçin Mutlu Pakdil

Gök bilimci, uzay araştırmalarında yer alan NASA’da çalışan Türklerden biri de Burçin Mutlu Pakdil’dir. Bilkent Üniversitesi 2009 Fizik mezunu olan Pakdil, Texas Tech Üniversitesi yüksek lisansı ile beraber Minnesota Üniversitesi Astrofizik doktorası yaptı. Galaksilerin yapısını, geçirdiği süreçleri, karadeliklerin konuşlanmasını inceleyen Pakdil, ekliptik düzleme sahip bir galakside var olan çift halka boyutunu ortaya çıkararak bilimsel araştırmalarda bir ilki ortaya koymuştur. Dünya basınını meşgul eden bu başarı hikayesi bilim literatürüne geçmiştir. Dev karadeliklerin kütleler arası yerini sabitlemek, boyutunu ölçmek gibi görüntüler arası ilişkileri de araştırmıştır. 2017 senesinde daha önce tanımlanmamış olan Hoag türündeki bu galaksi, araştırmacılara farklı boyutlar kazandırmıştır. Ünlü bilim dergileri bu haberi, yeni bir galaksi türü başlığıyla yayınlamıştır.  Burçin Mutlu Pakdil, Barcelo Ödülü, Linda Larson Yılın Kadını ödülü, Amerikan Fizik Topluluğu Ayın Kadın Fizikçisi ödüllerine de sahip olmuş Türk bilim insanımızdır.

Dünya, Güneş ve Ay hakkındaki ilginç bilgileri okumak için yazının üstündeki linke tıklamanız yeterli!

6. Betül Kaçar

Profesör, Türk astrobiyolog olarak adından söz ettiren bilim insanımız Betül Kaçar, evrende Dünya dışında yaşanabilecek yerlerin keşfini tespit amacıyla NASA ekibine dahil olmuş bir başka isimdir.

Arizona Üniversitesi astrobiyoloji profesörü olan Kaçar, Marmara Üniversitesi Kimya mezunu bir isim. Mezun olduktan sonra Amerika’ya yerleşen Kaçar, evrimin moleküler yapısına dönük araştırmalarında görev almak üzere NASA’ya kabul edildi. Organizma, evrimsel biyoloji dalında çalışmaları da Betül Kaçar’ın uzmanlık konusu olmuştur. Halen Arizona Üniversitesi bünyesinde Moleküler Hücre Biyolojisi ve Astronomi bölümünde çalışmalarını sürdürmektedir.

7. Dr. Neva Çiftçioğlu Banes

Neva Çiftçioğlu,  24 Şubat 1957 Erzurum doğumlu bir Türk Astrobiyolog ve Nobel Tıp alanında aday gösterilmiş bir isimdir. Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji mezunu olan Çiftçioğlu, Mikrobiyoloji alanında da ihtisas yapmış bir isimdir. Finlandiya Kuopio Üniversitesi Biyoteknoloji alanındaki eğitimleri ve çalışmaları uzmanlık kariyerine yön vermiştir. Nano bakterilerin varlığını ve bunların oluşturduğu patolojik reaksiyonlar üzerinde incelemeler yapmıştır. Kireçlenme gibi birçok soruna neden olan bakterilerin vücuttan atılması yönünde araştırmaları sonuç vermiş bilim insanımızdır. Mikrobiyolojide nano partiküllerin yol açtığı sorunlara getirdiği bakış açısıyla tıp literatürüne adını yazdırmayı başarmıştır.

Nobel'e aday gösterişmiş ve Nobel Ödülü kazanmış Türkleri linkteki yazımızdan okuyabilirsiniz.

Nobel Ödülü adaylığının yanı sıra, İskandinav Bilim ödülü, Haliç Rotary Kulübü bilim ödüllerine sahiptir. Bilim dünyası adına yaptığı çalışmaları, bilimsel makaleleri dikkatleri çekmiş olan Çiftçioğlu 2001 yılında Johnson Uzay Merkezi'nce kadrolarına dahil edilmiştir. NASA’da ülkemizi temsilen yer alan önemli bilim insanlarımız arasında  görevine devam etmektedir.