Kımız Nedir? İnsan Sağlığına 11 Faydası ve Tarihçesi

Tüm ulusların kendi kültürlerinin oluşum sürecinde iz bırakan bazı unsurlar vardır. Bu unsurlardan çoğu yemek kültürüyle alakalı olabilmektedir çünkü her millet kendine özgü besinlerle kendisinden sonra gelecek olan nesli kendi tarzına göre beslemektedir. Yüzyıllar boyunca devam eden bu kültür paylaşımı sayesinde, canlılığını yitirmeyen ve hala neredeyse her evde kullanılan ya da uygulanan maddi ve manevi kültür unsurları bulunur. İşte bizim kültür ögelerimizden Orta Asya coğrafyasıyla beraber anılan ‘kımız’, eski Türklerin sofralarında önemli şekilde yer edinmiştir. Sizler için bu önemli içeceğin tarihçesini, aslında ne olduğunu ve faydalarını araştırdık…

Kımız Nedir?

Kımız, Orta Asya coğrafyasının en çok tanınan ve sıklıkla tüketilen milli içeceğidir. İçeceğin genellikle kısrak sütü olduğunu zannedilir ancak bu kısmen doğrudur. Kımız, Kısrak sütünden yapılır ama sütün kımız olabilmesi için mayalanması gerekmektedir. Bu içecek Türk ulusu için öyle değerli ve kutsaldı ki yapılan araştırmalarda bulunan kaynaklardan yola çıkarak İskitler’de kımız yapan kölelerin gözlerinin bilinçli biçimde kör edildiği iddia edilir. Bunun amacı kımız üretiminin sırrının asla paylaşılmamasıdır. Bir kez kımız yapanın bir daha yapamaması adına böyle eylemlerde bulunurlar. Öte yandan tıp bilimi tarihinin kurucusu olarak anılan İbn-i Sina, kımız içeceğinin tedavi amacıyla kullanılabileceğini söyleyen ilk isim olmuştur.

Ayrıca Vitamin Deposu Yumurtalı Kıymalı Ispanak Yemeği Tarifi adlı yazımıza göz atabilirsiniz!

Kımız’ın Tarihçesi

Az önce de söylediğimiz gibi Kımız, Orta Asya’nın ve Türklerin ulusal içeceğidir. Hem besin değerleri hem de içecek olarak Türklere atalarından kalan tabiri caizse ilaçtır. İlaç diyoruz çünkü pek çok probleme çözüm olmaktadır. Hatta bu konuyla ilgili, Kazak asıllı kimyacı Aydar Akınoğlu, kımızın faydaları ve özelliklerinin az sayıda makale ve kitapla anlatmanın kolay olmadığını söylemiştir. İçeceğin kullanımı hakkında bilgiler çok eski zamanlara, Hun Türkleri dönemine kadar uzanır. Kayıtlar, Asya Hun Devleti zamanında kımız içildiğini, Avrupa Hunları ve Göktürk dönemlerinde ise kımız üretildiğini kanıtlar.

Öte yandan, Antik Yunan tarihçi Heredot, İskitlerin bu kımızın yapıldığı kısrak sütünden oldukça lezzetli içki yaptığını söyler. Rus tarihçiler ise, Kıpçak Türklerine gönderilen Rus elçilerin resmi ve ulusal içki Kımız ile misafir edildiklerini yazar. Günümüz Anadolu Türkleri tarafından pek kullanılmayan kımızın, Orta Asya’da yaşamaya devam eden Türk toplulukları arasında yapımı ve içimi hala yaygındır. Doğu Türkleri tarafından kımız öyle sevilmektedir ki günlük hayatta bu içecek ile ilgili kullandıkları ifadeler bulunur. Kazak Türklerinde ise kımız, birleştirici güce de sahiptir çünkü avıl (köy veya obalar) tarafından ortaklaşa üretilip ortaklaşa tüketilmektedir. Kımız için hiçbir şekilde para alınmaz, yaz aylarınca bol bol bulunurken kış mevsiminde ise pek bulunmaz.

Kımız Nasıl Yapılır?

Kımız üretim süreci biraz zahmetlidir. İçeceğin tadını tam olarak tutturmak için, kesinlikle kısrak sütünden yapılması gerekir. Kısrak sütünün içine önceki kımızdan eklenerek üretim aşaması başlatılır. Bu, size günümüzde yoğurt, kefir gibi ürünlerin evde mayalanma şeklini hatırlatabilir. Hatta bazı bölgelerde sonrasında kımız yapmaya devam etmek için, maya amacıyla eski kımızdan ayrılır. Kısrakların süt zamanı geldiğinde, saklanan bu maya sütle karıştırılır. Bu noktada kısrak sütünün inek sütünden farkını merak edebilirsiniz. Cevap kısrak sütünde şeker oranının daha yüksek olmasıdır. Yani saf kısrak sütü içtiğinizde yoğun şekerli tat hissedebilirsiniz. Kısraklardan alınan süt, ılık haldeyken mayalama işlemi başlamaktadır.

Kimi yörelerde ise kımız mayası olarak, sütün saklandığı kabın alt kısmında biriken çökelek kıvamındaki oluşum kullanılır. Kımız içeceğine lezzet veren diğer ögesi de kullanılan yayıklardır. Bu ifadeye günümüz Türkiye’sinde ‘yayık ayran’ sayesinde uzak değiliz. Orta Asya’da da kımızın bu yayık içerisinde yapılması epey önemlidir. İçinde kımız yapılan yayıklar ‘torsuk’ ya da ‘saba’ olarak adlandırılan ve at derisinden üretilen tulumlardan oluşur. Mayalanan kısrak sütü yayıklara konur. Ardından 45 dakika boyunca ‘bişkek’ olarak adlandırılan kaşıkla karıştırılır. Tüm bu aşamalar bitince 24 saat beklenir ve kımız mayalanmış hale gelir.

Kımız’ın 11 Faydası

Kısrak sütündeki laktoz miktarının diğer sütlere oranla daha yüksek seviyede olduğunu daha önce söylemiştik. Dolayısıyla diğer sütlere oranla tadı da daha şekerli olmaktadır. Anne sütü ile benzerliği de tam olarak bu noktadadır: laktoz miktarı. Ayrıca sütün bileşenlerinde, hazmını kolaylaştıran maddeler de bulunur. Haliyle, kısrak sütünden elde edilen kımız içeceğinin faydalarından bahsederken öncelikle bağırsak problemleri üzerinde etkili olduğunu söylemek mümkündür.

1. Bağırsaklarda bulunan yüksek asit miktarını dengeler ve oluşan mikroorganizmaları en sağlıklı olabilecekleri hale getirir.
2. Protein açısından epey zengindir.
3. Sindirimi kolaylaştırır.
4. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir.
5. Solunum yolu problemi yaşayan kişiler tarafından tüketildiğinde, rahat nefes almayı kolaylaştırır.
6. İştah problemi yaşayan kişilerin kımız tüketmeleri durumunda iştahlarının açıldığı gözlemlenmiştir.
7. Hepatit rahatsızlıklarında kımız ile tedavi yapıldığı söylenir.
8. Hastalık hallerinde iyileşme sürecini artırdığı Rusya’da yapılan araştırmada iki ayrı gruba ayrılan hasta çocukların bir grubuna kımız verilmesiyle kanıtlanmıştır.
9. Kalp ve damar hastalıklarında etkilidir; damar sertliği problemi yaşayanlarda damar sağlığını korur.
10. Kımız böbrekleri de korur. Organların daha hızlı çalışmasını, dolayısıyla daha sık idrara çıkılmasını ve vücuttaki zararlı maddelerin atılmasını sağlamaktadır.
11. Vücut ısısını korur.