En Önemli Meteorların Hikayeleri

Bundan 52 yıl önce, 24 Temmuz 1969’da Apollo 11 astronotları, Ay’ın yüzeyinden taşlar toplayarak Dünya’ya döndüler. Peki ya 20. Yüzyılda toplanan en önemli taşlar bunlar değilse? Aynı yılın Eylül ayında, gazeteci ona plastik torba uzattığında Profesör John Lovering Ay’dan gelen taş örnekleriyle uçağa binmek üzereydi. Bu torbanın içinde, kuzey Victoria kasabası Murchison’un üzerine az önce düşmüş meteorun parçası vardı. Profesör torbayı açtığında metillenmiş alkollü içkilere benzeyen keskin kokuyla karşılaştı. Jeologa göre bu, DNA’mızın yapı taşları olan aminoasitler dahil olmak üzere organik moleküllerin kusursuz kokusuydu. John olay yerinde bunu ‘neredeyse Ay tozu kadar heyecan verici’ olarak ilan etti.

Murchison adı verilen bu meteor tarih boyunca elbette ki yalnız kalmadı. İşte en önemli meteorlar ve hikayeleri…

1. Tunguska

30 Haziran 1908’de Sibirya’nın merkezindeki Tunguska Nehri üzerinde tam olarak ne olduğu asırlık gizemdir. Patlama olduğu kesin çünkü 200 kilometrelik ağaç dümdüz oldu ve bölgede yaşayan yerli Evenki halkı, hayvanlarının şok dalgasıyla havaya fırladığını söyledi. Londra’da epey güçlü ışık parlaması yaşandığı da bilinenler arasındadır. Dolayısıyla hâkim teori, patlamaya büyük meteorun sebep olduğudur. Yine de göktaşına dair ikna edici kanıtlar, hatta belirgin krater bulunamamıştır. Tabii yakınlardaki Cheko Gölü’nün krater olduğuna ilişkin tartışmalı teoriyi kabul etmiyorsanız. Tüm bu hikâyeye alternatif ise, patlamanın ani yeraltı gazı patlamasından kaynaklandığıdır.

Ayrıca En İyi Uzay Belgeselleri - İzlenmesi Gereken Uzayla İlgili 8 Belgesel adlı yazımıza göz atabilirsiniz.

2. Çelyabinsk

2013’te Rusya’nın güneybatısındaki şehir Çelyabinsk üzerinde ortaya çıkan ışıklara kesinlikle süperbolid şeklinde oluşan meteor sebep oldu, hatta çok sayıda insan bu güçlü ışığın görüntüsünü kaydetti. Garip olan ise, gökbilimcilerin ‘2012 DA14’ adlı büyük meteorun o gün Dünya’nın yakınından geçmesini bekliyor olmasıydı. Yaklaşık 16 saat öncesinde ise Çelyabinsk kayası düştü, görünüşe göre bu tamamen tesadüf… Şok dalgasının patlattığı camların da patlayarak kırılması sonucu 1000’den fazla kişi yaralandı. Üstelik bu sefer kayanın parçaları da bulundu. Bulunan parçalara göre bu meteorun, kondrit, yani metal olmayan göktaşı olduğu ve esasında 19 metre çapında olduğu ortaya çıktı.

3. Chicxulub

En önemli meteorlar arasında yer alan Chicxulub, 65 milyon yıl önce gezegenimize çarptığında muhtemelen dünyadaki tüm yaşamın dörtte üçüyle beraber dinozorları yok eden göktaşı, gelmiş geçmiş en ünlü felakettir. Geride bıraktığı krater aslında güneş sistemindeki en genç ve en erişilebilir olanlar arasındadır. Geçtiğimiz yıllarda araştırma ekibi, çarpmaya tanıklık eden kayalara ulaşmak için 1 kilometreden fazla sondaj yapmıştır. Olayın ardından yer kabuğu adeta sıvı gibi aktı, sarsıntı 25 kilometre yükseklikteki dağları 3 dakikada kaldırıp ardından çökertti. Ancak bulgular arasındaki sürpriz, kayaların aslında erimemiş olmasıdır; onlar sadece çarpmanın kuvvetiyle sıvı gibi etrafa yayılmış gibi görünmüşlerdir. Bu da güneş sisteminin başka yerlerindeki çarpma kraterlerini ziyaret etmenin, herhangi bir delmeye gerek kalmadan yüzeyin altında yatan şeye gizlice bakmanın mümkün olduğunun kanıtı niteliğindedir.

4. Vredefort

Erken tarihinde, Dünya fazla kez uzaydan gelen cisimlerin bombardımanına uğradı. Ancak Ay’dakilerin aksine, Dünya’nın kraterlerinin çoğu aşınmış durumdadır. Yaklaşık 2 milyar yaşında olan Güney Afrika’daki Vredefort Kubbesi ise bilinen en eski kraterler arasındadır. 300 kilometre genişliğinde olan bu krater, aynı zamanda 10 kilometre genişliğinde olabilecek meteorun yarattığı en büyük kraterler arasında listelenir.

5. Morokweng

En önemli meteorlar arasında sayılan Morokweng, Güney Afrika’da bu sefer Kalahari Çölü’nün kenarında yer alan diğer büyük ve antik krateri yaratmıştır. Çarptığı yeri o kadar yıpratmıştır ki sadece 1990’larda maden araştırmacıları tarafından bulunan, kayadaki dairesel manyetik anomaliler aracılığıyla keşfedilmiştir. Ancak ününü kazanması 2006 senesini bulmuştur. Araştırmacılar yaklaşık 770 metre aşağıda, göktaşının 25 santimetrelik parçasını bulduklarında kraterin derinliklerine iniyorlardı. Bu oldukça şok ediciydi çünkü krater 70 kilometre genişliğindeydi ve daha önce böyle delik oluşturacak kadar büyük herhangi bir çarpmanın meteoru tanınmayacak şekilde eriteceği varsayılmıştı.

6. ALH840001 (Allan Hills 84001)

Bu kaya yığını, devasa boyutlarından dolayı değil -ki sadece yaklaşık olarak 176 gram ağırlığındaydı- fakat uzaylı yaşam belirtileri içerdiği için büyük etki yarattı. En azından, 1996’da NASA bilim insanları tarafından yayınlanan fikir buydu. Bu iddia o kadar cesurdu ki o zaman Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Bill Clinton bile, keşif gününde bu konuyla ilgili basın toplantısı yaptı. Kaya, yaklaşık 15 milyon yıl önce devasa asteroit çarpmasıyla Mars’ın yüzeyinden uçtu ve sonunda yaklaşık 13.000 yıl önce Antarktika’ya düştü. Onu analiz eden araştırmacılar, Dünya’daki bazı bakteriler tarafından üretilenlere benzer küçük hücrelerin, organik moleküllerin ve demir içeren tortuların ana hatları olduğunu düşündüklerini tespit ettiler. Ancak o zamandan beri, bu şeylerin her birini açıklayabilen doğal mekanizmalar tespit edilmiştir. Bu günlerde meteorun şöhret iddiası daha mütevazidir: Mars’ın Dünya’daki en eski parçası.

7. Campo Del Cielo

Campo Del Cielo, Arjantin’de yer alan göktaşı darbe alanına verilen addır. Burada yalnızca 1 tane meteorun darbesine maruz kalan yaklaşık 20 tane krater vardır. Neredeyse 5.000 yıl önce dünyaya çarpan meteorun parçalarının toplam ağırlığı 100 tonu geçmektedir. En ihtişamlı parça olan ‘El Chaco’ ise 37 ton ağırlığındadır, düşüşüne göre oldukça geç zamanda, 1969 senesinde yerin 5 metre altında keşfedilmiştir. Fakat bu bölgede, 2016 senesinde yeryüzüne çıkarılan ‘Gandeco’ adındaki diğer meteor tarafından tahtı sarsılabilir çünkü Gandeco’nun henüz onaylanmayan ağırlığının 30 ton kadar olduğu tahmin edilmektedir.

8. Cape York’ta Parçalanan Meteor

Daha önce Grönland’da Eskimolar tarafından keşfedilen Cape York meteorunun kalıntıları 19. yüzyılın sonlarında yeniden keşfedilmiştir. Meteorun ‘Ahnighito’ olarak adlandırılan en büyük parçasının ağırlığı 30 tondan daha fazladır. Tabii meteorun bütün parçalarının toplam ağırlığı yaklaşık olarak 58 ton civarındadır. Dünyaya yaklaşık olarak 10 bin yıl önce çarptığı tahmin edilen meteorun önemli kısmı nikel ve demirden oluşmaktadır.

Sitemizden Geçmişten Bugüne 18 Uzay Aracı ve Özellikleri listesini de inceleyebilirsiniz.

9. Armanty

Çinli araştırma ekibi, 2011 senesinde ülkenin kuzeybatısında ağırlığı 25 tonu bulan göktaşını keşfetti. Fakat daha önce 1898 senesinde aynı bölgede ‘Armanty’ adı verilen meteor gün yüzüne çıkarılmıştır; bu meteorun ağırlığının ise 28 ton olduğu tahmin edilmektedir.